Багъбостан Вилдан кызы Мөкминова
Багъбостан Вилдан кызы Мөэминова (1884-1963) — педагог, «Багбостания» мәдрәсәсе мөдәррисе.
| Багъбостан Вилдан кызы Мөкминова | |
|---|---|
| Туган | 1884 Мәндәй, Чубар-Абдулловское сельское поселение[d], Азнакай районы, Татарстан АССР |
| Үлгән | 1963 Уфа, РСФСР, СССР |
| Һөнәре | дин хадиме |
Биографиясе үзгәртү
Мөэминова Багъбостан Вилдан кызы 1884 елда Уфа губернасы Минзәлә өязенең (хәзерге Татарстан, Азнакай районынының) Мәнди авылында туган.
Атасы вафат шәйле, гаиләсе белән Ырынбур каласына күчә һәм биредә башлангыч дөньяви мөселман уку бинасын — Фатима Әдһәмова мәктәбен белем ала. 1908 елда Ырымбурның Батенков тыкрыгында (хәз. Трофимов тыкрыгында) Спицын йортында ире Г. Г. Мөэминов һәм мөгаллимә Ф. Әдеһәмова белән бергә хатын-кыз өчен башлангыч яңа ысуллы мәктәп ача. Биредә уку курсының дәвамлыгын ике ел булып, аңа ислам тәглимәте, рус һәм төрки телләре, хисап һәм бәйләм керә. Әммә кадимчеләр вакытлы басмаларда тәнкыйть mäqälälär бастырып, мәктәпнең эшмәкәрлеген тоткарлыйлар. Нәтиҗәдә уку йортында тикшерүләр була һәм Мөкминовны рәсми булмаган педагогик эшчәнлек алып баруда гаеплиләр.
1913 елда Багбостан Уфага бара, һәм Ырынбур мөселман диния назаратына мөгаллимә вазифасына имтиханнар бирүне сорап, мөрәҗәгать итә, таныклык алуга ирешә. Ары Ырымбурга кайтып, мәктәптә уку вакытын 7 елга (3 ел — ибтидаи һәм 4 ел — рушди) озынайта. Дәреслекләр ике циклга — дини һәм гомуми белем бирүгә бүленгән.
1914 елда Багбостан Мөкминова педагогик тәҗрибә алымнарын җыю нияте белән Госман империясена килә, монда төрле уку йортларына, музейларга, китапханәләргә бара, имтиханнарда була, хатын-кыз хәрәкәте вәкилләре белән очраша. Шул ук елның азагында меценатлар ярдәмендә мәктәпкә үз бинаһы сатып алына. Ә 1915 елда Мөкминова 20 кешегә саналган пансион ача, мәктәбенең шәкертләренә биредә яшәү хакы укуы белән бергә аена — 25 сум, ә башка уку йортлары кызлар өчен 20 сум тәшкил итә.
1915 елда «Багбостания» мәдрәсәсендә 120 укучы исәпләнгән, курсны 10 кеше тәмамлаган һәм яңадан 30 кеше алынган. Уку йортының 5 мөгаллимәсенең икәүләп — гимназиядә, ә калганнары мәдрәсәдә белем алганнар. 1916 елда уку программасына өстәмә рәвештә тарих, география һәм тәбигатне күнегү фәннәре индерелә.
Багбостан Мөкминова кушуы буенча, 1917 елның 20 маеннан 20 июленә кадәр Ырынбур губернасы һәм өяз земстволары тарафыннан кабан дуңгызы авылында мөселман мөгаллимәләре өчен методик-педагогик курслар оештырыла, аның белән С. К. Шакулова җитәкчелек итә. Бу курсларга төрле төбәкләрдән, шул исәптән Урта Азиядан, Себердән һәм Маньчжурия, якынча 250 тыңлаучы килә. Курслар программасына ислам тәглимәте, хисап, тәбигатне күнегү, география, сынлы сәнгать, методика, дидактика, җәмгыйәтне күнегү, гигиена, гимнастика һ. б. ана.
1917 елның 1 октябреннән «Багбостания» мәдрәсәсе кала асравына күчеп, Мөкминова аның җитәкчесе булып кала. 1908 елдан 1918 елга кадәр уку йортында 1212 кыз белем ала, аларның 149 мәдрәсә һәм мәктәпләрдә мөгаллимә булып эшләгәннәр.
Совет власы чорында Багбостан Мөэминова репрессияга дучар була һәм озак елларда иректән мәхрүм ителә. Иреккә чыккач, Уфадә яши.