Адавие Эфендиева
Адавийе Эфендиев (кырымтат. Adaviye Efendiyeva, Адавие Эфендиева; 1879, Евпатория — 1944, Сәмәрканд янында, Үзбәкстан) — кырым татар рәссам-орнаменталисты.
| Адавие Эфендиева | |
|---|---|
 | |
| Туган | 1879 Кизләү, Таврия губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 1944 Сәмәрканд, Үзбәкстан ССР, СССР |
| Һөнәре | рәссам, чигүче |
Биографиясе
үзгәртүАдавийе Эфендиев 1879 елда Таврида губернасының Евпатория шәһәрендә туган. Иртә яшьтән әбисеннән чигү һәм туку сәнгатенә өйрәнә[1]. Чигү өчен станокка башлангыч тапкыр 12 яшендә утыра, ә 4 елдан соң атасы аңа туку станогын сатып ала һәм аны уку өчен тукучылык остасын яллый[2].
1928 елда Адавийе Евпатория музееның милли чигү түгәрәген җитәкли, чигү техникасына өйрәтә. 1930 елда әртил эшчесе, ары «Эски Урнек» («Иске бизәк») артелендә чигү инструкторы була. 1937 елга кадәр 500-ән артык орнаментлар ясый. 1944 елда кырым татарларын депортацияләү вакытында Сәмәрканд шәһәре янында вафат була. Аклана.
Иҗаты
үзгәртү1935 елдан Адавийе сәнгать күргәзмәләрендә катнаша. Башлангыч сүрәтләре Мәскәүдә уздырылган Кырым татарлары һәм караим татарлары халык сәнгате осталарының күргәзмәсендә, шулай ук I Бөтенроссия сынлы сәнгаттә бүлешерлек күргәзмәсендә күрсәтелә[1]. Аның орнаменты белән бизәкле изделиеләр Аурупада һәм АКШ-та күрсәтелә. Адавийе Эфендиева 200-дән артык орнаменталь композициянең авторы булып тора[3]. Аның әсәрләре арасында — ашъяулык, никах тастымаллары, бизәкле билбаулар бар[4]. Сәнгать гыйлеме белгече Исмет Заатов буенча, аның ижадына сүрәтнең аңлаешлыгы, махсус генә булган композиция хас. Адавийе Эфендиев үзенең композицияләре турында болай дип сөйли: «Минем орнаментларым — минем уйларым»[2]. Аның «Промшвей» артеле укучылары арасында Алиева, Бекирова һ.б. бар[5]. Эскизлары һәм сүрәтләре Таврида үзәк музее фондларында (Симферополь) саклана.
-
Композиция (июнь 1943) -
Вырезка (май 1943)
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 Катерина Качур. «Мої орнаменти — мої думки» — Адавіє Ефендієва (Крим) (uk). rukotvory.com.ua. әлеге чыганактан 2016-09-21 архивланды. 2021-03-12 тикшерелгән.
- ↑ 2,0 2,1 Заатов И.. НАРОДНОЕ И ДЕКОРАТИВНО-ПРИКЛАДНОЕ ИСКУССТВО КРЫМСКИХ ТАТАР.
- ↑ В. М. Басиров. ЕФЕНДІ́ЄВА Адавіє (uk). Енциклопедія сучасної України.
- ↑ Деятели крымскотатарской культуры (1921—1944 гг.) : Биобиблиографический словарь // Українська біографістика. — 1999. — Вип. 2.
- ↑ Адавие Эфендиева. medeniye.org (2 апреля 2009). әлеге чыганактан 2018-04-09 архивланды. 2021-03-12 тикшерелгән.
Әдәбият
үзгәртү- Исмет Заатов. Крымскотатарское декоративно-прикладное и изобразительное искусство. — Симферополь : ТАРПАН, 2003. — 336 с.
- П. Я. Чепурин. Орнаменталь шитье Крыма. — Москва; Ленинград : Всесоюзное кооперативное объединенные издательство, 1938. — 63 с.
- Творчество крымских вышивальщица // Красный Крым. — 1936. — 15 нояб.; 1937. — 29 сент.
- Иоффе М. Вышивальщица // Красный Крым. — 1940. — 8 марта
- П. Чепурин. Ворцы орнамента // Красный Крым. — 1940. — 14 марта.
- Крымскотатарский художники : биобиблиогр. словарь / сост. Э. Я. Черезова. — Симферополь : Доля, 1999
