Şähär
Şanxay
Şanhai
qıtayça: 上海, pinyin: Shànghǎi
u tele: 上海, [zãhe], Zånhae
İl
Qıtay
Koordinatalar 31°10′ т. к. 121°28′ кч. о.HGЯO
Mer Xan' Çjen
Mäydan 6 340,5 km²
Xalıq sanı 23 800 000 keşe (2012)
Xalıq tığızlığı 3754 keşe/km²
UTC UTC+8
Telefon kodı +86 21
Poçta indeksı 200000 — 202100
Avtomobil kodı 沪A, B, D, E, F, G, H;

沪C

Räsmi säxifä http://www.shanghai.gov.cn/
[[Файл:|300px|Şanxay (Җир)]]

ŞanxayŞanhai (qıtayça: 上海, pinyin: Shànghǎi, u tele: 上海 , [zãhe], Zånhae) - Qıtaynıñ iñ zur şähäre. Xalıq sanı buyınça dönyanıñ iñ zur şähäre.

Qıtay könçığışında, Yantszı yılğası deltasında urnaşa.

Xalıq sanı 23 800 000 keşe (2012).

Dönyanıñ iñ zur portı. Qıtay Xalıq Cömhüriäteneñ möhim mädäni häm aqça üzäge.

XXI ğasırnıñ başına Şanxay keçe balıqçı şähärennän dönyanıñ töp aqça üzägenä äwerelä.

Şähär iseme

үзгәртү
 

Qıtayça şähär iseme ike ierolif belän yazıla. Berençe ieroglif - "östendä", ikençe - "diñgez" digän süz. Şulay itep törle tärcemälärgä qaramastan Şanxay mäğnäse - "diñgez yanında" şähär.

Qıtay telendä Şanxay "Hu" (沪) bulıp yazıla.

Şähär bulğanğa qädär Suntszän öyäzenä kerä.

Sun dinastiäse çorınnan birle (960 yıldan) Şanxay zur portına äwerelä.

XV ğasırdan Lütszägän - Yantszı yılğasınıñ iñ zur portı. Soñraq ul üz ähämiäten yuğalta.

1553 yıldan Şanxayda şähär diwarı tözelä häm ul şähär statusın ala.

XIX ğasırda - Berençe Äfyün suğışı waqıtında Böyekbritaniä Şanxaynı basıp ala.

1842 yılda Nankin kileşüe - Äfyün suğışı tämamı.

1843 yılda - Vansän şartnamäse näticäsendä Şanxay könbatış illäre öçen açıla.

1853 yıl - Taypin kütäreleşe.

1863 yılda - Böyekbritaniä häm AQŞ Xuanlu yılğasında urnaşqan awılları Şanxay xalıqara settlmentnı tözilär.

1894-1895 yılğı Yapunstan-Qıtay suğışı näticäsenda Şanxayda yapun şirkätläre kilep çığa.

1932 yılda - Yapunstan ğäskärläre Şanxay şähären utqa tota.

1937 - Yapunstan Şanxaynı basıp ala häm qurçaq xakimiäten urnaştıra.

İkençe Bötendönya suğışında Şanxayğa suğıştan qaçqan möhäcirlär kilälär.

1949 yılda kommunistlar Şanxay şähären basıp alalar.

1992 yıldan elekke Şanxay merı Tszän Tsze Min şähärdä salımnarnı kimetä häm şähär iqtisadı 9-15% üseşen ber yılda kürsätä.

Şähär klimatı

үзгәртү
Şanxay klimatı
Kürsätkeç Ği Fev Mar Apr May İün İül Avg Sen Okt Noya Dek Yıl
Absolüt maksimum,  °C 22,1 26,8 29,6 34,3 35,5 37,2 39,0 39,9 37,4 34,0 28,7 23,4 39,9
Urtaça maksimum, °C 7,9 9,5 13,3 19,2 24,5 27,6 32,1 31,5 27,6 22,7 17,1 10,9 20,3
Urtaça temperatura, °C 4,6 6,1 9,6 15,1 20,3 24,1 28,4 28,1 24,4 19,3 13,4 7,1 16,7
Urtaça minimum, °C 1,5 3,0 6,2 11,4 16,7 21,2 25,5 25,4 21,6 16,1 9,8 3,5 13,5
Absolüt minimum, °C −9,4 −7,9 −5,4 −0,5 6,9 12,5 18,9 19,2 11,4 1,7 −3,8 −8,5 −9,4
Yawım-töşem norması, mm 60 58 90 83 91 159 147 194 107 62 59 40 1149
 
Şanxay, ğälämnän foto
 
Şanxay küreneşe, Pudun
 
Şanxay küreneşe

Sıltamalar

үзгәртү