İdel buyı Bolğar däwlätenä mongol yawları

İdel buyı Bolğar däwlätenä l yawları - 1223-1236 yıllarda mongol ğäskärläreneñ İdel buyı Bolğarı däwlätenä qarşı yawlar.

Çıñğızxan idärä itkän çorda mongollarnıñ berençe yawı

1236 yılda Bolğar, Bilär, Suar, Cükätaw şähärläre basıp alına häm İdel buyı Bolğarı Altın Urdağa kerä.

Tarix

Kalka buyındağı bäreleştä uñışqa ireşkännän soñ, 1223. yılda Sübüdäy bahadur belän Cäbä noyon citäkçelegendäge mongol ğäskärneñ ber öleşe Bolğar ilenä höcüm itä. Läkin İdelneñ Cigüle tawları töbägendä Bolğar suğışçıları qarşılığına oçrıy häm ciñelä.

1229. yılda Kükdäy belän Sübüdäy batırlar citäkçelegendä atlı ğäskär qabat höcüm itä, Cayıq yılğası buyında Bolğarlarnıñ çik sağındağı suğışçıların ciñep, ilgä bärep kerä, talap kitä.

1232. yılda qabat atlı Monğol ğäskäre Başqort cirläreneñ Könyaq-Könçığışın häm İdel buyı Bolğarınnıñ ber öleşen tuzdıra.

Batu xan citäkçelegendäge kümäkläşterelgän ğäskär 1236. yılda Bilär, Suar, Cükätaw h.b. şähär-qälğälärne yawlap aluğa ireşä, şunnañ soñ İdel buyı Bolğarı Cüçi Olısınıñ ber öleşenä äwerelä.

Näticä

Altın Urdada kerep, İdel buyı Bolğarı xalqı (bolğarlar, barsillär, iskillär, sawirlar h.b) bütän törki xalıqlar belän quşılıp (xäzärlär, bortaslar, qıpçaqlar h.b.) xäzerge tatar xalqın buldıra.

Ädäbiät

• Равил Фәхретдинов. ТАТАР ХАЛКЫ ҺӘМ ТАТАРСТАН ТАРИХЫ.
• Храпачевский Р. Великий западный поход чингизидов на Булгар, Русь и Центральную Европу // Военная держава Чингисхана. — М. 2004.
• Івакін Г. Ю. Історичний розвиток Києва XIII — середини XVI ст. (історико-топографічні нариси). — К., 1996. — 272 с. ISBN 5-85654-047-6
• Мыськов Е. П. Политическая история Золотой Орды (1236—1313 гг.). — Волгоград: Издательство Волгоградского государственного университета, 2003. — 178 с. — 250 экз. — ISBN 5-85534-807-5
• Почекаев Р. Ю. Цари ордынские. Биографии ханов и правителей Золотой Орды. — СПб.: ЕВРАЗИЯ, 2010. — 408 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-91852-010-9
• Селезнёв Ю. В. Элита Золотой Орды. — Казань: Издательство «Фэн» АН РТ, 2009. — 232 с.