Çeçen İçkeriä Cömhüriäte

Çeçen İçkeriä Cömhüriäte yäki İçkeriä Qawqazda Çeçennär ilendä urnaşılğan tanılmağan däwlät. Çeçennär üzläre üz ilen Noxçiyn Respublika İçreria itep atıylar. İçkeriä süze Çeçen yäşäw cireneñ Törki iseme. İçkeriä Könyaqta Görcistan, Çığış yaqta Dağstan, Batış yaqtan İnguşetiä wä Tönyaq Osetiä belän çiktäş.

Çeçen İçkeriä Cömhüriäte

Bayraq İltamğa
Başqala	Groznıy
Räsmi tellär	Çeçen tele häm Urıs tele
Prezident	1991—1996 Cäwxär Dudayev 1996—1997 Zelimxan Yandrabiev 1997—2005 Aslan Masxadov 2005—2006 Ğabdul-Xälim Sadulayev 2006—2007 Doku Umarov
Vitse-prezident	1993-1996 Zelimxan Yandrabiev 1996-1997 Säyed-Xäsän Ğabdemöslimov 1997-2002 Waxa Arsanov 2002-2005 Ğabdul-Xälim Sadulayev 2006 Şamil Basayev 2006-2007 Supyan Ğabdullayev
Şiğär	Joƶalla ya marşo
Aqça	Sum häm Naxar
Telefon kodı	+7
Päräwez domenı	yuq

Tarix

1991. yılda Cäwxär Dudayev prezident wazıyfasın başqaru waqıtında Çeçen Şurası üz cömhüriätne möstäqil dip íğlan itkän wä möstäqillekne Taliban ğına tanığan. İnguşlar isä Çeçennärdän ayırılıp, ayırım cömhüriät iğlan itkännär.

1994. yılnıñ Dekäber ayında Räsäy prezidentı Boris Yeltsin, cirmay belän bay bulğan İçkeriäneñ Könyağın basıp alu öçen, 40 000 ğäskär cibärä, “Berençe Çeçen Suğışı” başlana. Suğış Urıs niäte buyınça qısqa bulırğa tieşie, ämma çınlıqta bik qanlı 13-aylı suğışqa äwerelgän. Keşelär belän tulı Çeçen başqlası raketlar belän bombılarğa kümderelgän. Berençe Suğış waqıtında Urıslar 100 meñnän artıq Çeçen keşesen ütergännär. Urıs cirbasarları dä 10-35 meñ çaması ülgännär, kübese çerep kümelmiçä Çeçen cirendä qalğannar.

1996. yılnıñ Äpril ayında urıslar raket cibärep, Cäwxär Dudayew prezidentın üterälär. August ayında 2-yaqlı şartnämä tözep urıslar üz ğäskärlärne Çeçen cirennän çığalalar.

1997. yılnıñ Ğinwar ayında Çeçen xärbiläre başı Aslan Masxadow prezident bulıp saylana. Urıs xäkimiäte İçkeriädäge xällärne bozarğa tırışa.

1999. yılda İçkeriä Şäriğät buyınça yäşi başlıy.

Säyäsät

1997. yılda xalıqara cämğiätläre küzätüendä torğan İçkeriä prezidentı saylawında 4-yıllıq wazıyfağa Aslan Masxadov saylana. 2001. yılda, suğış waqıtında yaña saylaw uzdırırğa mömkin bulmaw säbäple, Aslan Masxadov üz wazıyfasın tağın ber yılğa ozınaytqan. Soñğı waqıt İçkeriä başqalasın qaldırıp, Çeçen ğäskärläre qaramağında bulğan İçkeriäneñ Könyaq tawlı töbäklärenä kitkän. Prezident Aslan Masxadow räsmi qararlarnı çığarıp tora. İçkeriä xäkimiäteneñ Awrupı wä Ğäräp illärendä üz wäqälätläre bar. İlneñ zur öleşe Urıs ğäskäre basıp alğan.

2003. yılda Räsäy Federatsiäse xäkimiäte İçkeriä cirendä “qurçaq” xäkimiäten yasap mataşa häm İçkeriä ciren Çeçen Respublikası itep atıy başlıy. Mäskäw Gudermesle Waxxabit bulmağan möfti Äxmät Qadıyrownı Çeçen prezidentlığına utırtalar.

2004. yılda 1. Mayda Çeçen separatist ğäskärläre Äxmät Qadıyrovnı şartlatıp, uñışlı ütergännär. Şul uq 2004. yılda Urıs xäkimiäte yaña “qurçaq” prezidäntne - Alu Alxanovnı - utırta.

2004. yılda Beslan şähärendä höcümennän soñ Çeçen separatist xäkimiäteneñ abruyı töşä.

Läñkerlär

• İçkeriä xäkimiäteneñ Tışqı Elemtälär wäziräteneñ säxifäse 2010 елның 7 апрель көнендә архивланган.
• ChechenPress.info – İçkeriäneñ räsmi matbuğat çarası
• KavkazCenter.info 2014 елның 5 гыйнвар көнендә архивланган. – Yañalıq xezmäte (İnglizçä, Törekçä, Urısça)