Wikipedia

Ğiraq

Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.
Ğiraq Respublikası (Ğäräpçä: جمهوريّة العراق, İnglizçä: Rebublic of Iraq)

ğäräp: جمهوريّة العراق
(Âl-Cumhuriyäh Âl-İräqiyäh)
Ğiraq Flagı |
Milli deviz: Allahü Äkbär
Räsmi telläre Ğäräp, Körd (Ğiraq tönyağında)
Başqalası Bağdad
Başqalası koordinatları 41°01'N, 41°01'E
Präzidente Celal Talabani
Administratorı L. Paul Bremer
Mäydanı
 - Barısı
 - % su
km²		 57. urın
437,072 qkm
1,1%
Xalqı
 - Barısı (2002)
 - Tığızlığı		 44.urın
24,001,816
55/km²
Bäysezlege
 		 (bäysezllegen yuq inde: 2000. Martınnan AQŞnıñ okkupatisendä)
1999
Valütası Ğiraqi dinar (AZM)
Säğät zonı UTC +3
Milli himnı Ardulfurataini Watan
İnternet TLD'sı .IQ
Telefon kodı 964

Millätläre үзгәртү

Ğäräplär (75%-80%), Kördlär (15%-20%), Törkemännär (5%), Xaldeälelär, Ässüriälelär, İranlılar, Lurlar, Ärmännär

Milli Dine үзгәртү

Räsmi dine: İslam: Şiğitlär (ğäräplär häm törkemännär) häm Sunnitlär(ğäräplär, törkemännär häm kördlär). Başqa dinnär: Xristianlıq, Yähüd dine, Bahai, Mandä, Yezidi.

Tarix үзгәртү

Borınğı Tarix үзгәртү

Ğiraq (Mesopotamia) dönyanıñ iñ borınğı sivilizatilären tuu urını. Alarda Şumer, Babilon, Ässüriä sivilizatiläre. Ğiraq Farsı İmperise, âl-İskädär İmperise, Roman İmperise sostavında bulğan.

Urta Ğasırlar үзгәртү

656-da Ğiraqnı ğäräplär alalar

762-dän Bağdad Xaliflığı

1534-tän Ğiraq Ğosman İmperise sostavında

Yaña Ğasırlar үзгәртү

1915-dä Ğiraqnı Britan İmperise ala. 1932-gä qädär Millätlär Ligası kontrolendä. 1932-dän - patşalığı

1968-dä Baas Partisı xäkim ala

1979-dan Saddam Hussein Ğiraqnıñ başı bula

1980-lärdä İran belän suğışlí

1990-da Ğiraq Küwäytne ala. AQŞ "Çüldä buran" operatinä itä

Xäzergä Ğiraq үзгәртү

2003-da George W. Bush administratise Ğiraq qarşı suğışnı bağlí. 1 ay bulğan suğıştan soñ amerikannar Ğiraqlılarnı tär-mär itälär. Baädad köräşsez alalar. Ğiraq qarşı koaltise sostavına Böyek Britan, AQŞ, Australia, Pülşä däwlätläre bar. Alar üze ğäskärlären Ğiraqqa cibärälär

2004-nıñ yazdan Ğiraqta Mäğdi fätnäse

Säyäsäte үзгәртү

Suğışqa qädär Ğiraqta ber genä säyäsi parti buldı. Bu parti - Baas partisı. Bu parti soçialistik parti dip sanıla.

Şuğıştan soñ Ğiraqta Majlis al-Watani(Milli Mäclis) oyıştırıla. Anda 250 urın. Ämma bu oyışmada xäkim yuq. Real xäkim ruxi liderlär qullarında. Alar arasında: Ayatollah Ali âl-Sistani

Administrativ Bülüe үзгәртү

Ğiraq sostavında 18 muhafazah:

Geografiäse үзгәртү

Urta Şäreqtä, Farsı Diñgezendä urnaşqan. Kürşeläre: tönyaqta Törkiä (Kördistan), könçığışta İran, könbatışta Süriäö Yordan, könyaqta Soğud Gäräpstan, könyaq-könçıäışta Küwäyt. Zur yılğaları: Afrat, Tigris, Şatt âl-Ğäräp. İñ biek tawı: Xaci İbrahim (3600 m). Zur şähärläre Bağdad, Basra, Mosul.

İqtisadı үзгәртү

Näft yatmaları buyınça dönyada berençe yä ikençe urınnarda.

1991.dän sanktilär eşlilär. 1996 - 2002 "oil-for-food" programmı eşli. 2003.dän Ğiraqnıñ Näft İndustríğa investitilär kerälär.

Demografiäse үзгәртү

Ğiraqta yäşäwçelärneñ 40% - 15 yäşle qädär yäşlär.

Mädäniäte үзгәртү

Ğiraqnıñ mädäniäte bik borınğı. Borınğı Bolğarlar İsam dine Ğiraqlılardan (wäkile Äxmäd ibn Fadlan) alğan.

Läñkerlär үзгәртү

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Ğiraq&oldid=4084889