Jan Gaben
Jan Gaben (fr. Jean Gabin; çın iseme Jan-Aleksis Monkorje, fr. Jean-Alexis Moncorgé; 1904 yılnıñ 17 mayı, Parij — 1976 yılnıñ 15 noyäbere, Nöyi-sür-Sen) — Fransiä teatr häm kino aktörı. İke tapqır Venetsiä häm Berlin[en] kinofestivalläreneñ premiäläre laureatı, «Sezar» premiäse laureatı. Maqtawlı legion ordenı[en] ofitserı.
| Jan Gaben fr. Jean Gabin | |
 | |
| Tuu datası | |
|---|---|
| Tuu urını | |
| Ülem datası | |
| Ülem urını | |
| Watandaşlıq | |
| Hönär | |
| Karyera |
1928—1976 |
| Büläklär |
|
| IMDb | |
Biografiäse
үзгәртүJan Gaben Parijda kabare[en] artistları Ferdinand Monkorje häm Elen Peti ğailäsendä tuğan. Balaçağın ul Parijdan 35 km tönyaqtaraq urnaşqan Meryel şähärçegendä ütkärgän. Küpmeder waqıt ul ğomumi eşçe bulıp eşlägän, läkin 19 yäşendä şow-biznesta[en] karyerasın başlağan, «Foli-Berjer[en]» quyılışlarınıñ bersendä zur bulmağan rol’ uynap. Şunnan soñ ul, armiägä kitkänçe, keçkenä rollärne uynawında däwam itkän.
Xärbi xezmät tämamlanğannan soñ şow-biznesqa qaytqan, anda inde «Jan Gaben» artistik psevdonimı[en] astında aña täqdim itelgän teläsä nindi rollärdä uynağan. Yış qına üzeneñ çığışlarında, şul zamandağı modağa iärep, Gaben Moris Şevalyenıñ[en] tawışın häm cırlaw stilen imitatsiälägän. Annarı ul Könyaq Amerika buyınça turne başqarğan teatr truppası sostavına kergän. Fransiägä qaytqaç, ul Mulen Rujğa[en] eşkä urnaşqan. Gabennıñ talantı sizelgän, häm aña teatrda ähämiätleräk rollär, ä 1928 yılda — ike telsez filmda[en] rollär täqdim itkännär.
Beraz elegräk, 1925 yılda, ul berençe tapqır Gabi Bassağa öylängän, ä biş yıldan soñ, 1930 yılda, alar ayırılışqannar; şul uq 1930 yılda Gaben tawışlı kinoğa küçkän, «Pathé[en]» studiäseneñ «Chacun sa Chance» filmında rol’ uynap. İkençel rollärne uynap, Gaben aldağı dürt yılda Moris[en] häm Jak Turnör[en] kebek rejissörlar belän eşläp, unikedän artıq filmda uynağan. Tanılu aña 1934 yılda rejissör Jülyen Düvivyenıñ[en] «Maria Chapdelaine» filmındağı role arqasında kilgän. Film Lui Lumyer[en] tarafınnan oyıştırılğan «Fransuz kinosı gran-prisı[fr]» premiäsenä layıq bulğan, şulay uq 1935 yılda 3-nçe Venetsiä festivalendä[en] «maxsus rekomendatsiä» alğan.
1936 yılda Gaben Jülyen Düvivyenıñ tağın ber filmında, «La Bandera» xärbi dramasında romantik geroy rolen uynağannan soñ, Fransiä kinematografınıñ töp yoldızlarınıñ berse bulğan. Bötendönya danı Gabenğa kiläse yılda ul zur uñış qazanğan häm böten dönyada 1937 yılğı prokat liderları bulğan ike filmda rollär uynağannan soñ kilgän. Alarnıñ berse Jülyen Düvivyenıñ «Pépé le Moko[en]» filmı, ä ikençese — Jan Renuarnıñ[en] «Böyek illüziä[en]» suğışqa qarşı filmı.
Şunnan soñ Gabenğa Hollywood’ta törle filmnarda töşärgä bik küp çaqırular kilgän, ul alarnı kire qaqqan. İkençe bötendönya suğışı başlanğannan soñ, Gaben Jan Renuar häm Jülyen Düvivye artınnan AQŞqa küçep kitkän. Anda ul 1939 yılda üzeneñ ikençe xatını Suzann Margerit Janna Moşen belän ayırılışqan, alarnıñ altı yıl bergä yäşägändä ike balası bulğan, häm aktrisa Marlen Ditrix belän roman başlağan[4]. Gaben Hollywood’ta bulğanda töşkän filmnar uñışqa ireşmägän.
Awır xolıqqa iä bulıp, ul «RKO Pictures[en]» studiäse öçen eşlägändä Hollywood’tağı karyerasına citdi zıyan salğan. Mäsälän, ul töp rolne uynarğa tieş bulğan yaña filmnı töşerü aldınnan ğına Gaben Ditrixqa şulay uq töp rollärneñ bersen birülären taläp itkän, moña studiä baş tartqan. Gaben üz taläbendä tora başlağaç, studiä anı eşennän çığarğan häm film buldıru ideyasınnan baş tartqan.
Şunnan soñ Jan Gaben Fransiäne azat itü öçen general Şarl de Gollnıñ «Suğışuçı Fransiä[en]» xäräkätenä quşılğan. Flotta ul suğış axırına qädär xezmät itkän, anıñ xärbi biremnärenä SSRBnıñ tönyaq portlarına soyuzdaş transportların ozatu kergän. Tönyaq Afrikadağı bäreleşlärdä kürsätkän batırlığı öçen Gaben Xärbi medal’ häm 1939—1945 Xärbi täre belän büläklängän. Normandiä operatsiäsennän soñ Gaben Parijnı azat itüdä qatnaşqan.
1946 yılda Fransiä rejissörı Marsel Karne[en] Jannı «Tön qapqası[en]» filmına töşärgä çaqırğan, läkin soñınnan kilep çıqqan nizağ arqasında anı eşennän çığarğan. Tizdän Gaben Fransiä prodüserı häm rejissörın tapqan, ul Gaben Marlen Ditrix belän bergä töşärlek film töşerergä rizalaşqan. Näticädä barlıqqa kilgän «Martin Roumagnac» prokatta uñışqa ireşä almağan, ä Gabennıñ Ditrix belän mönäsäbätläre tizdän tuqtalğan. 1947 yılda uñışqa ireşmägän çirattağı filmnan soñ Gaben teatrğa qaytqan, läkin anda da uñışsızlıqqa oçrağan — quyılış finans uñışsızlığı bulğan. Şuña da qaramastan, Gabennı Rene Klemannıñ[en] «Malapaga diwarları[en]» filmında töp roldä töşärgä çaqırğannar, ul 1949 yılda «Çit teldäge iñ yaxşı film» kategoriäsendä «Oskar» premiäsen alğan, läkin moña qaramastan, tamaşaçılarda uñışqa ireşmägän. Aldağı biş yılda Gaben prokatta uñışqa ireşmägän tağın berniçä filmda töşkän.
Gaben elekkege danına 1954 yılda Jak Bekkernıñ[en] «Tabışqa timä[en]» filmında qaytqan. Anıñ bu filmda uynawı kino tänqitçeläreneñ küpsanlı maqtawına layıq bulğan, häm film üze prokatta zur uñış qazanğan. Aldağı 20 yıl eçendä Gaben yaqınça 50 filmda töşkän, alarnıñ kübese «Gafer Films» (üzeneñ kollegası, aktör Fernandel[en] belän bergä buldırğan kinokompaniä) öçen eşlängän.
1949 yılda öyläneşkän Dominik Furnye belän nikaxtan Gabennıñ öç balası bulğan: qızları Florans häm Valeri häm ulı Matias[5]. Gaben qızı Floransnıñ aktrisa buluwın telämägän[5]. Ä ul anıñ telägenä qarşı jokeyğa[en] kiäwgä çıqqaç, ul anıñ tuyına barmağan, üz urınına üzeneñ dustı häm kollegasın Lino Venturanı[en] cibärgän[5].
Jan Gaben 1976 yılnıñ 15 noyäberendä 72 yäşendä Nöyi-sür-Senda yöräk öyänägennän wafat bulğan[5].
Tanu
үзгәртүJan Gaben Fransiä kinematoğrafınıñ iñ böyek yoldızlarınıñ berse sanala. Ul Maqtawlı legion ordenı[en] belän büläklängän (1960)[5], ä anıñ tuğan şähäre Meryeldä Jan Gaben muzeyı açılğan. 1981 yılda Lui de Fünes Jan Gaben bülägen[en] oyıştırğan.
Büläkläre
үзгәртү- 1951 — iñ yaxşı ir-at role öçen Venetsiä kinofestivaleneñ Volpi premiäse[en] («Tön — minem patşalığım[en]» filmı)
- 1954 — iñ yaxşı ir-at role öçen Venetsiä kinofestivaleneñ Volpi premiäse («Tabışqa timä[en]» häm «Parij hawası[en]» filmnarı)
- 1959 — iñ yaxşı ir-at role öçen Berlin kinofestivaleneñ[en] «Kömeş ayuwı[en]» («Arximed-brodağa» filmı)
- 1960 — Maqtawlı legion ordenı[en] qavalerı
- 1971 — «Mäçe[en]» filmındağı role öçen Berlin kinofestivaleneñ «Kömeş aywı»
- 1976 — Maqtawlı legion ordenı[en] ofitserı
- 1976 — «Qazanışlar öçen» ordenı[en] ofitserı
- 1987 — kinematoğrafqa kertkän öleşe öçen «Sezar» premiäse (ülgännän soñ)
İskärmälär
үзгәртүSıltamalar
үзгәртү- Internet Movie Database сайтында Jan Gaben(ингл.).
- Musée Jean Gabin
- website in Italian language