Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.

Fici Utrawları Cömhüriäte
'Republic of the Fiji Islands'
'Matanitu Tu-Vaka-i-koya ko Viti'
फ़िजी द्वीप समूह गणराज्य flag फ़िजी द्वीप समूह गणराज्य herb
(täfsille) (täfsille)
Şiğär: «Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui
(Täñredän qurıq häm Patşabikäne xörmät it)»
Himn:
फ़िजी द्वीप समूह गणराज्य urnaşıluı
Räsmi tel İngliz, Bau Fici, Hindi, Urdu
Däwlät tözeleşe parlament respublikası
Başqala Suva
Ere şähärlär Nadi, Savusavu, Lautoka
[[फ़िजी द्वीप समूह गणराज्य Prezident isemlege|Prezident]] Ratu Josefa Iloilo
[[फ़िजी द्वीप समूह गणराज्य Premyer-Ministr isemlege|Premyer-Ministr]] Laisenia Qarase
Mäydan
– Tulayım
– % Su

18,270 km²
 %
Xalıq
– Tulayım (2009)
Tığızlıq

849 000
46,4/km²
Aqça Fici Dolları ()
TMP $3,678 milliard
TMP keşe başına $4196
Waqıt quşağı UTC +12, DST
TLD .FJ
Şaltıratu kodı 679

Fici (Fici Utrawları Cömhüriäte) (İngliz: Republic of the Fiji Islands, Fici: Matanit ko Viti) Tın okeanında, Fici arxipelagında urnaşqan. Kürşeläre: tönyaqta Tuvalu, könçığışta Tonga, könbatışta Vanuatu.

Tarixı үзгәртү

Ficiğa berençe keşelär borınğı ğasırlarda Könyaq-Könçığış Aziädän kilgän. Alar xäzerge Ficilelären babaları.

17. yözdä Ficine Awrupalılar açılalar. 19. yözdän Ficidä Awrupalılar häm Hindlär yäşäp toralar. 1874 yılda Ficine Britannar üz kontrolenä alalar. 1970 yıldan, dekolonizatsiä prosessı buyınça, Ficigä bäysezlegen büläk itälär (10 Öktäber).

1987 yılda ğäskäri putçistlar xäkimiätne üz qullarına alalar. Şul çaqtan xäkimiättä Hindlılar küpçelek itä.

1990 yıldan Konstitutsiä buyınça xäkimiät Fici millätlelär qullarında.

1999 yılda xäkimiät saylawında Hind-Ficile ciñä. Annan soñ Fici millätçe George Speyt putç belän xäkimiätne üz qulına ala. 2000 yılda ilgä demokratiä qayta häm şul çaqtan Laisenia Qarase premyer-ministr bulıp eşli.

Fici Berleşkän Millätlär oyışmasınıñ tınıçlıq saqlaw xärbi missiälärendä kiñ qatnaşa.

Geografiäse үзгәртү

Ficidä 322 utıraw, alarnıñ 1/3 keşelär yäşämilär. 2 iñ zur utraw: Viti Levu utrawı häm Vanua Levu utırawı. Viti Levu'da däwlätneñ başqalası - Suva) şähäre urnaşqan. Utrawlarınıñ iñ biek noqta - 1200 m taw. Uırawlarda tropik urmannarı üsälär.

Möhim şähärläre: Nadi, Savusavu, Lautoka.

Demografiäse үзгәртү

Millätläre үзгәртү

Ficilelär (51%) (Melaneziä xalqı), Hind-Ficilelär (43.7%) (19 ğasırda Hindstannan kilgän eşçelär), Rotumannar (1.2%) (Políneziä xalqı), Awrupalılar, Qıtaylılar h.b.

Tellär үзгәртү

Räsmi tellär үзгәртү

Ficidä 3 räsmi tele: İngliz (English), Bau Fici (Bau Fician), Hindustani. Här Ficiledä xäkimiät belän üz telendä aralaşırğa xoquq bar.

Ficiidä İngliz tele kolonial zamannardan kiñ taralğan. Bu tel - xalıqara aralaşu, biznes, mäğrifät tele.

Fici tele (Austroneziä tel ğäiläse, Fici telenä Polineziä telläre tä'sir itkän) tabiği Ficilelärdä taralğan. Bau dialektı, patşa ğäiläseneñ tele bulğaç, räsmi häm ädäbi sanıla.

Hindustani tele, Hindi häm Urdu telläre öçen ğomumi isem. Hind-Ficilelärdä taralğan. Hindi telendä Hindular, ä Urdu telendä Möselmännär söyläşälär. Xäzerge Hindstan tellärennän ayırma bar.

Başqa tellär үзгәртү

Ficilelärdä ädäbisez (Bau tügel) söyläşülär kiñ taralğan.

Hind-Ficilelärneñ keçe öleşe Tamil, Bihari, Bengali h.b. tellärdä söyläşälär.

Rotuma utrawında Rotuman tele (Polineziä tele) qullanıla.

Din үзгәртү

Räsmi dine yuq.

Ficilelär: Metodist (48%), Katolik (19%), Assemblies of God (11%) häm 7. kön Adventistları (6%) Xristianlığı

Hind-Ficilelär: Hinduizm (75%), İslam (16%), Xristianlıq (6%), Sikh (1%).

Başqalar: Katolik Xristianlığı, İslam, Yähüd dine

Säyäsät үзгәртү

Prezident үзгәртү

Ficida prezidentnı 5 yılğa Fici Başlar Şurası (Great Council of Chiefs) saylıy. Ämma prezident xäkimiät başlığı tügel - ul Fici qorallı köçläreneñ generalissimusı ğına, ilneñ başı - premyer-ministr dip sanala.

Parlament үзгәртү

Fici Parlamentı ike pulatlı. Wäkillär yortında (House of Representatives, tübän pulatı) 71 urın:

  • 25tä härkem eşlärgä bula.
  • 23 Ficilelärgä genä,
  • 19 Hind-Ficilelärgä,
  • 1 Rotumanğa,
  • 3 Awrupalı häm Qıtaylarğa ("General electors").

Senatta (Senate, yuğarı pulatı) - 32 urın.

Administrativ büleneşe үзгәртү

Ficigä 4 öleş (division) kerä.

  • Üzäk öleşe
  • Tönyaq öleşe
  • Könçığış öleşe
  • Könbatış öleşe
  • Rotuma utrawı bäyle il statusına iä.

İqtisadı үзгәртү

Ficidä minerallar, ağaç häm balıq küp. Ämma iñ möhim milli kerem çığanağı - şikär eksportı häm turizm (här yıl 300,000-400,000 turist kilä).

Mädäniäte үзгәртү

Fici mädäniäte, başqa Tın okeandağı mädäniätläre kebek, bik qızıqlı.

Sıltamalar үзгәртү