Җылысыешлык

Җылысыешлык - термодинамик система температурасы Т үзгәргәндә чыгарылган яки йотылган җылылык микъдары $\delta Q$ ул, кечкенә үзгәреш өчен дифференциаль тигезләмә:

Молекулалар хәрәкәтләре җисемнең эчке энергиясен билгели

$C={\delta Q \over \mathrm {d} T}.$

Җылысыешлык - җисем 1 кельвинга суыну яки җылыту процессында чыгарылган яки йотылган җылылык булып тора.

Каты җисем җылысыешлыгы өчен Эйнштейн һәм Дебай теорияләрен чагыштыру. Дебай теориясе төгәлрәк тәҗрибәләргә туры килә.

Җылысыешлык процесс юлына бәйле, мәсәлән: даими күләмдә яки даими басымда җылысыешлык төрле була, шуңа күрә ул халәтнең дифференциалы булмый, ә процесс функциясе булып тора.

Чагыштырма җылысыешлык

Массалы җисемгә күбрәк җылылык кирәк, шуңа күрә чагыштырма җылысыешлык кулланыла:

$c={C \over m}$

Моляр җылысыешлык

$C_{\mu }={C \over \nu },$

биредә $\nu ={m \over \mu }$ — җисемдә матдә микъдары; $m$ — масса; $\mu$ — моляр масса.

Чагыштырма һәм моляр җылысыешлык болай бәйләнгән: $C_{\mu }=c\mu$

• Күләмдәге җылысыешллык:

$C'={C \over V}.$

Идеаль газ җылысыешлыгы

Тәэсир итешми торган кисәкчекләр системасы (идеаль газ) җылысыешлыгы кисәкчекләр ирек дәрәҗәләре саны белән билгеләнә.

Даими күләмдә моляр җылысыешлык:

$C_{V}={dU \over dT}={\frac {i}{2}}R,$

биредә $R$ ≈ 8,31 Дж/(моль·К) — универсаль газ даимие, $i$ — ирек дәрәҗәләре саны

Майер нисбәте буенча даими басымда моляр җылысыешлык $C_{V}$ белән болай бәйләнгән:

$C_{P}=C_{V}+R={{i+2} \over 2}R.$

Кристалл җылысыешлыгы

• Дебай җылысыешлык квант теориясе тәҗрибәләргә иң төгәл туры килә һәм күренешләрне дөрес тасвирлый.
• Дюлонг-Пти һәм Җоуль-Копп кануннары классик физика нигезендә чыгарылган һәм нибары 15-20 °C диапазонында кулланылып була.
• Эйнштейн җылысыешлык квант теориясе тәҗрибәләргә төгәл туры килми, чөнки Эйнштейн тик тирбәнешләр тигез ешлыкларын караган, бу дөрес булмаган караш.

Иң төгәл Дебай теориясе буенча кристаллның моляр җылысыешлыгы болай исәпләнә:

$C={\frac {dU_{M}}{dT}}=3R\left[12{\left({\frac {T}{\Theta }}\right)}^{3}\int _{0}^{\Theta /T}{\frac {X^{3}}{e^{X}-1}}dX-{\frac {3\Theta /T}{e^{\Theta /T}-1}}\right].$

• $T\to \infty$ очракта җылысыешлык $C\to 3R$,
• $T\to 0$ очракта җылысыешлык $C\to {\frac {12R\cdot \pi ^{4}}{5\cdot \Theta ^{3}}}\cdot T^{3}\sim T^{3}$.

Нәкъ бу бәйләнеш тәҗрибәгә туры килә.

Әдәбият

• Лифшиц Е. М. Теплоёмкость // Физическая энциклопедия / Ред. А. М. Прохоров. — М.: Большая Советская Энциклопедия, 1992. — Т. 5. — С. 77–78.
• Лифшиц Е. М. Теплоёмкость // Большая советская энциклопедия / Ред. А. М. Прохоров. — 3-е издание. — М.: Большая Советская Энциклопедия, 1976. — Т. 25. — С. 451.
• Сивухин Д. В. Общий курс физики. — Издание 5-е, исправленное. — М.: Физматлит, 2006. — Т. II. Термодинамика и молекулярная физика. — 544 с. — ISBN 5-9221-0601-5.
• Теплоемкость // Большая российская энциклопедия. — М.: Большая российская энциклопедия, 2016. — Т. 32. — С. 54.
• Базаров И. П. Термодинамика. — 5-е изд. — СПб.—М.—Краснодар: Лань, 2010. — 384 с. — (Учебники для вузов. Специальная литература). — ISBN 978-5-8114-1003-3.
• Борн М. Критические замечания по поводу традиционного изложения термодинамики (рус.) // Развитие современной физики. — М.: Наука, 1964, с. 223—256.
• Вукалович М. П., Новиков И. И. Термодинамика. — М.: Машиностроение, 1972. — 671 с.
• Гиббс Дж. В. Термодинамика. Статистическая механика / Отв. ред. Д. Н. Зубарев. — М.: Наука, 1982. — 584 с. — (Классики науки).
• Гухман А. А. Об основаниях термодинамики. — Алма-Ата: Изд-во АН КазССР, 1947. — 106 с.
• Гухман А. А. Об основаниях термодинамики. — М.: Энергоатомиздат, 1986. — 384 с.
• Дьярмати И. Неравновесная термодинамика. Теория поля и вариационные принципы. — М.: Мир, 1974. — 304 с.
• Залевски К. Феноменологическая и статистическая термодинамика: Краткий курс лекций / Пер. с польск. под. ред. Л. А. Серафимова. — М.: Мир, 1973. — 168 с.
• Зоммерфельд А. Термодинамика и статистическая физика / Пер. с нем.. — М.: Изд-во иностр. лит-ры, 1955. — 480 с.
• Клаузиус Р. Механическая теория тепла (рус.) // Второе начало термодинамики. — М.—Л.: Гостехиздат, 1934, с. 70—158.
• Ландау Л. Д., Лифшиц Е. М. Статистическая физика. Часть 1. — 5-е изд. — М.: Физматлит, 2002. — 616 с. — (Теоретическая физика в 10 томах. Том 5). — ISBN 5-9221-0054-8.
• Леонова В. Ф. Термодинамика. — М: Высшая школа, 1968. — 159 с.
• Поулз Д. Отрицательные абсолютные температуры и температуры во вращающихся системах координат (рус.) // Успехи физических наук. — 1964, т. 84, № 4, с. 693—713.
• Пригожин И., Кондепуди Д. Современная термодинамика. От тепловых двигателей до диссипативных структур / Пер. с англ. — М.: Мир, 2002. — 462 с.