Төр (биология)

(Biologik tör битеннән юнәлтелде)

Төр (лат.  Species) — биологиядә төп таксоннарның иң вагы. Бүген галимнәр хайваннарның ике миллион, ә үсемлекләрнең 400 мең төре барлыгы турында мәгълүмат бирә[1], шул ук вакытта яңа төрләр ачылып тора.

Тарих үзгәртү

 
Карл Линней хезмәтенең титул бите

Төр, ыру, тәртип һәм сыйныфка бүленеш беренче мәртәбә Линней классификациясендә очрый. Шуннан аларга башка төркемнәр дә кушыла (мәсәлән, тип һәм гаилә)[2].

Линней, Лапландия флорасы турында язганда, һәр үсемлеккә ике исем биргән: ыруы исемен һәм төре исемен. Ыру исеме бу ыруга кергән барлык төрләр өчен гомуми була. Төр исеме - бөтен бер-берсеннән аерылмас организмнар төркеме исеме[1]. Мәслән, Carpa pyrenaica (Пиреней кәҗәсе) исемендә Carpa - ыру, ә pyrenaica - төр; Африка филе исемендә фил - ыру, ә Африка - төрнең исеме.

Линнейгә хәтле дә шундый система була, әмма ыру исеменә озын характеристикалар кушканнар[1].

Линней организмнарны төрләргә тышкы охшашлык буенча аерган, һәм бу хәл хаталарга китергән. Мәсәлән, кыр үрдәге ата-хайванын һәм ана-хайванын галим төрле төрләргә бүлгән. Хәзер төрләргә бүлү тышкы билгеләр буенча түгел, ә төзелеш, тотыш, нинди территориядә яшәүгә карап билгеләнә[1].

Тере организмнарның икеле исеме бинар система дип атала.

Төр сыйфатлары үзгәртү

Төр сыйфатларын инглиз биологы Джон Рэй чыгарган:

  • Төрдәш организмнарның төп сыйфатлары уртак
  • Төп сыйфатларын нәселләренә бирәләр, төрдәшләр үзара парлар ясый һәм үрчиләр[1]

Шулай ук карагыз үзгәртү

Искәрмәләр үзгәртү

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Я познаю мир: Биология: Дет. энцикл. / Б.Ф. Сергеев; Худож. О.П.Багина, С.В. Наугольных, О.А. Герасина и др. - М.: ООО "Издательство АСТ": ООО "Издательство Астрель": ЗАО НПП "Ермак", 2004. - 398 [2] с.: ил.
  2. Большая энциклопедия животных. - М.: ОЛМА-ПРЕСС образование, 2005. - 640 с., ил.


Таксономия

Домен (өспатшалык) — Патшалык — Аспатшалык — Өстип/Өсбүлекчә — Тип/Бүлекчә — Астип/Асбүлекчә — Өссыйныф — Сыйныф — Ассыйныф — Инфрасыйныф — Өсотряд/Өстәртип — Отряд/Тәртип* — Асотряд/Астәртип — Инфраотряд — Өсгаиләлек — Гаиләлек — Асгаиләлек — Өстриба — Триба — Астриба — Ыруг — Бүлек — Асбүлек — Асыруг — Өссекция — Секция — Ассекция — Рәт — Асрәт — Төр — Астөр — Вариетет/Төрлелек — Астөрлелек — Форма — Асформа

БиологияБиологик таксоннарБиномиаль номенклатура
*Отряд — зоологиядә кулланыла; Тәртип — ботаникада