Яков Кулдуркаев
Кулдуркаев Яков (22 октябрь, 1894 — 28 июль 1966) — эрзә совет шагыйре һәм язучысы. «Эрьмезь» поэмасы авторы.
| Яков Кулдуркаев | |
|---|---|
| Туган | 22 октябрь 1894 Лобаски[d], Ардатау өязе, Сембер губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 28 июль 1966 (71 яшь) Лобаски[d], Әтәш районы, Мордва Автономияле Совет Социалистик Республикасы, РСФСР, СССР |
| Күмү урыны | Лобаски[d] |
| Ватандашлыгы | Россия империясе.svg){kind=small} СССР |
| Һөнәре | шагыйрь |
Биографиясе үзгәртү
Яков Яков улы Кулдуркаев 22 октябрь 1894 елның авылда Лобаски (эрз. Ламбаське, хәзерге Әтәш районы Мордовия Республикасы) крестьян гаиләсендә туа.
1903-1906 елларда авыл башлангыч мәктәпкә йөри. 1912 елда Саранск реаль училищесын тәмамлый. Себергә юл тотты, анда Амур тимер юлында табельщик булып эшләгән.
1915 елда армиягә алына, Беренче бөтендөнья сугышында катнаша, контузия ала. Соңрак Кызыл Армия сафларында Гражданнар сугышында катнаша. Фронттан кайткач, 1923 елда Мәскәүдә счетоводлар курсларына укырга керә, аларны тиздән тәмамлый. Хисапчы, бухгалтер, ревизор булып эшли.
1938 елда «халык дошманы» буларак репрессияләнә. Соңыннан Коми АССР, Түбән Новгород һәм Джамбул өлкәләре лагерьларында эштән чыккан. 1958 елда реабилитацияләнә.
Яков Кулдуркаев 1966 елның 28 июлендә вафат була, Лобаски авылында җирләнә.
Иҗаты үзгәртү
Кулдуркаев сүзләре бунча, аның Беренче әдәби әсәрләре 1910 елга карый. Аның иҗатына мордва халык фольклоры йогынтысы, шулай ук язучылар Ф. М. Чесноков, П. С. Глухова һәм А. М. Морозов белән танышу да йогынты ясады.
1928 елда Кулдуркаев үзенең «Эрьмезь» поэмасының беренче башлыкларын «Якстере теште» газетасында бастыра, ә 1935 елда поэманың тулы басмасы чыга. Поэмада XIII гасыр мордва халкының үткәне сурәтләнә. Шагыйрь А.М. Моро Кулдуркаев иҗаты турында шулай дип бәя бирде:
|
Утызынчы елларда Я. Кулдуркаевның " Эрьмезь» даһи поэмасы төзелә, аны мордва халкы өчен әһәмияте буенча бары рус халкы өчен «полку Игореве турында сүз» белән генә чагыштырып була. Бу поэма мордва поэзиясенең һәм бөтен әдәбиятының сириясендәге һәм дөнья шигъриятенең хәзинәсенә зур өлеш кертә… | 
|
Төрмәдән кайтканнан соң Кулдуркаев үз әсәрләрен эшләп бетерергә алына, әмма ахыргы вариантны чыгарырга өлгерми. Ул 1980 нче елларда гына бастырыла. Кулдуркаев әсәрләре балалар өчен: «Сенксь» поэмасы («Челән»), «Андямо» хикәясе һәм башкалар.
Хәтер үзгәртү
Колдуркаев хөрмәтенә Лобаски авылында шагыйрьнең туган ягында урам исемләнде.
Төрле формадагы конденсаторлар үзгәртү
Әдәбияты үзгәртү
- Язучылар Мордовия : биографик белешмәлек / төз.: Т. С. Баргова, Е. М. Голубчик. — Саранск : Мордов. кн. изд-во, 2004.