Юхани Конкка

Юхани (Иван Семенович) Конкка (фин. Juhani Konkka; 1904 елның 4 сентябре, Конколово, Санкт-Петербург губернасы - 22 июнь, 1970, Кухмойнен, Финляндия) - фин, ингерманланд язучысы, тәрҗемәче, сценарист.

Юхани Конкка
Туган	4 сентябрь 1904(1904-09-04) Конколово[d], Шлиссельбургский уезд[d], Санкт-Петербург губернасы, Россия империясе
Үлгән	22 июнь 1970(1970-06-22) (65 яшь) Кухмойнен[d], Үзәк Финляндия[d], Финляндия
Ватандашлыгы	Россия империясе  Финляндия
Һөнәре	сәясәтче, журналист, язучы, сценаричы

Биографиясе

Юхани Конкка 1904 елның 4 сентябрендә Санкт-Петербург губернасы Шлиссельбург өязенең Токсово авылы янында Конколово (фин. Konkkala) авылында (хәзер Ленинград өлкәсенең Всеволожский районы) ингерманландлар гаиләсендә туа. Йортның нәсел исеме Корвела. Әтисе Симо Конкка, авылның старостасы, җәмәгать судьясы, әнисе Катри Ванханен. Гаиләдә барлыгы унике бала була, шуларның бишесе сабый чагында үлә.

Әтисе үзенең күп балалы гаиләсендә укуны төрлечә хуплый, аның ярдәме белән аның йортында К. Маркс һәм Жан-Жак Руссо китаплары күп була.

Юхани Конкка 8 яшендә фин телендә шигырьләр яза башлый. Ул Конколово авылында башлангыч мәктәпне, аннары Токсоводагы ике класслы училищены тәмамлый (земство мәктәбе) һәм 12 яшенә финча гына түгел, русча да укый һәм яза белә торган була. Рус грамотасын ул классик рус романнары һәм А.С. Пушкинның шигырьләре буенча үзләштерә, рус телендә шигырьләр яза.

1917 елның көзендә ул Петроград лицееның берсенә укырга керә, аннары Петроград авыл хуҗалыгы училищесында белем алуын дәвам итә, тик аны тәмамламый, чөнки яңа хакимият тарафыннан кулга алынганнан соң, улына элеккеге никахтан, Финляндиягә киткән һәм аннан соң үзе белән Финляндиягә йөгергән өчен, гаилә турында кайгырту һәм кайгыртучанлык яшүсмер Юхани Конкка җилкәсенә төшә.

1919 елның көзендә Юханиның әнисе кулга алына һәм ире кайтканчы, нигез салучы буларак, Петроградка китә. Шул ук көздә Конкка йортына хуҗалар хокукында фин коммунистлары кергән.

Аннары әтисе легаль булмаган рәвештә совет Россиясенә әйләнеп кайта, тик Юхани гаиләсеннән качып, артиллерия полигонында яшеренергә мәҗбүр була. Шуннан соң Конкка гаиләсе Финляндиягә урман сукмаклары буенча юл тота.

Бу кече балалар белән дүрт көнлек сәяхәт, аның барышында гаилә тормышы үлем куркынычына дучар булган, Юхани Конкканың «Петербург утлары» автобиографик романында җентекләп тасвирланган.

Финляндиягә эләгеп, унбиш яшьлек Юхани Конкка шунда ук үз теләге белән Төньяк-Ингерман полкына керә, аңа Юрье Эльфенгрен җитәкчелек итә. Кече яшьтә булу сәбәпле, аны вестов итеп алалар. Полк Төньяк Ингриянең танылмаган крестьян Республикасы башкаласы Кирьясало авылында урнашкан. Бу вакытта аның ата-аналары калган балалар белән Финляндиядә Рауту районында яшәп калырга тырышалар, анда Төньяк Ингерманландиядән өч меңгә якын качак җыела.

1920 елның октябрендә Тарту килешүе төзелгәннән соң, Совет хөкүмәте барлык ингерманлыларга амнистия һәм үз йортларына кайту хокукын вәгъдә итә.

1921 елның июнь башында Конкка гаиләсе белән өенә кайта, тик Юханисыз, ул Финляндиядә калырга һәм белем алуны дәвам итәргә карар кыла. Башта ул Импилахти халык училищесында укый, аннары Сортаваль укытучылар семинариясенә керә.

1922 ел башында ул Карел восстаниесендә ирекле кеше буларак катнаша һәм Поросозер астында сугышта авыр яралана.

1923 елның Раштуа бәйрәменә Юхани берничә көн үз гаиләсе белән булу өчен СССР чиген легаль булмаган рәвештә күченә. Әмма бу вакытка аның ике кече апасы һәм энесе актив комсомоллар була һәм аны дошманлык белән кабул итә. Әтисе Совет власте алдында курку яшерергә тырыша һәм бу хакта ишетүдән курка.

1931 елда әтисен һәм әнисен балалары белән Себергә җибәрәләр. Ике елдансоң әнисе белән балаларга Себердән кайтырга ризалык бирәләр, тик Карелиянең Ругозеро авылына катырга туры килә. Әтисен, киресенчә, Көнбатыш Себердән тагын да ерагракка - төньяк-көнчыгыш Якутиягә, 1933 елда вафат булган Верхоянск районына җибәрәләр.

СССРдан Финляндиягә кайткан юлда фин чик сакчылары аны кызыл шпион дип шикләнеп тоткарлаган. 1924 елда Юхани азат ителә, Хельсинкига күчеп килә һәм югары журналистлар иҗтимагый мәктәбенә (фин. Sanomalehtitutkinto Yhteiskunnallinen korkeakoulu) укырга керә.

1927 елда институтны тәмамлый һәм журналист дипломын ала.

1929 елда аның Урхо Торикка тәхәллүсе астында беренче «Без, геройлар» («Me sankarit») романы дөнья күрә. Бу романда ул Карелиядә гражданнар сугышы вакыйгаларын сатирик рәвештә тасвирлый, тәнкыйтьчеләрдән «фин Ремаркы» эпитетын ала.

1943 елда «Лето бродяги» автобиографик романы чыга (1943).

1958 елда фин язучылары Юхани Конкка делегациясе составында Мәскәү, Сәмәрканд һәм Ленинград шәһәрләрендә була. Ленинградта туган авылы булган урынга бару өмете белән Токсога килә, әмма аны полигонга кертмиләр. Шул ук елны аның «Петербург утлары» («Pietarin valot»), революцион Россиядә балачак һәм Яшьлек турында иң танылган, автобиографик романы чыга.

Язучы хезмәтеннән тыш, Юхани Конкка 1937-1944 һәм 1950-1955 елларда WSOY нәшриятында редактор булып эшли. 1949-1958 елларда ул фин Язучылар берлеге идарәсендә була.

Юхани Конкка нәфис фильмнарга берничә сценарий авторы.

Конкка рус классикасын, шул исәптән Н. Гоголь, Ф.М. Достоевский, Л. Н. Толстой, А. Чехов, М. Горький, Б. Пастернак, М. А. Шолохов һ. б. тәрҗемәләр белән шөгыльләнә. Барлыгы фин теленә ул йөздән артык рус язучыларының китабын тәрҗемә иткән, шуның өчен 1967 елда СССРда тәрҗемәчеләр өчен премия алган..

Премия алгач, Юхани кырык елдан артык күргәне булмаган Петрозаводскка китә һәм туганнарына акча бирә. Карелия язучылары аны сатлыкҗан һәм ак фин дип аның белән баш очрашырга тарткан.

Юхани Конкка 1970 елның 22 июнендә үз дачасында Кухмойнен (фин. Kuhmoinen) урынында вафат була.

Фотолар

Ата-анасы, Конколово, 1929 ел.

Юхани Конкка. 1924 ел.

Анита Конкка. 2009 ел.

Библиография

• «К экономическому народовластию». Народные социально-экономические требования. Выборг. Издание автора 1928.
• «Мы, герои: очерк Карельского похода». Роман. Хельсинки. Kansanvalta 1929 (под псевдонимом Урхо Торикка); СПб, Гйоль, 2015, ISBN 978-5-90479-04-17
• «Красный ураган». Роман об Ингерманландии. Хельсинки. Otava 1931 (под псевдонимом Урхо Торикка)
• «Во время кризиса». Одноактная комедия. Хельсинки. 1932. (под псевдонимом Урхо Торикка)
• «Концерт ударных инструментов». Радиопостановка. 1935
• «Богатый дядюшка». Одноактная пьеса. Karisto 1935
• «Важные господа». Пьеса в двух действиях. Karisto 1936
• «Женщина в красной шляпке». Одноактная пьеса. Karisto 1936
• «Фронт любви». Двухактная комедия. Karisto 1936
• «На границе двух миров». Роман. WSOY 1939
• «Советская шпионка». Роман. WSOY 1942
• «Лето бродяги». Роман. WSOY 1943
• «Сорванные маски». Роман. WSOY 1944
• «Оковы бродяги». Роман. WSOY 1945
• «Школы бродяги». Роман. WSOY 1946
• «Скитания бродяги». Роман. WSOY 1947
• «Растраченное сокровище или похождения Сакари Коркия в мире писателей и богемы Хельсинки». Роман. WSOY 1947
• «Заколдованная невеста». Роман. WSOY 1948
• «Награждают лучших». Роман. 1948
• «Дары жизни, письма из Орлиного Гнезда». Роман. Порвоо. WSOY 1950
• «Жёлтый журавль». Книга для детей. WSOY 1953
• «Петушок золотое зёрнышко». Восточные сказки. Порвоо. WSOY 1954
• «Время решать». Роман. Порвоо. WSOY 1954
• «Огни Петербурга». Роман. Порвоо. WSOY 1958; СПб, Гйоль, 2014, ISBN 978-5-90479-030-1

Чыганаклар

• Юхани Конкка Огни Петербурга, Werner Söderström Osakeyttiö, Porvoo-Helsinki 1958, Гйоль, СПб 2014, стр. 5—10, ISBN 978-5-90479-030-1
• Mietinen H., Krjukov A., Mullonen J., Wikberg P. «Inkerilaiset kuka kukin on», Tallinna, 2013. ISBN 978-951-97359-5-5, стр. 106