Уттарешвара Шива Гыйбадәтханәсе
Уттарешвара Шива Гыйбадәтханәсе ул Һиндстанда, Ориссада, Бхубанешварда урнашкан Ходай Шивага багышланган 12-енче гасыр Һинд дине гыйбадәтханәсе.[1]
| Гыйбадәтханә | |
Уттарешвара Шива Гыйбадәтханәсе
| |
 | |
| Ил | [[Һиндстан]] |
| Төбәк / район | Одиша, Бхубанешвар |
| Дин | Шивага табыну |
| Төзелеш еллары | ???—безнең эраның 12-енче - 13-енче гасыры |
Урнашуы үзгәртү
Уттарешвара Шива гыйбадәтханәсе Бхубанешварда, Кедара-Гоури Чоукта, Наламуһана Саһи янында Биндусагар буасы төньяк ярының тирәсендә урнашкан. Гыйбадәтханәнең төп Ходае Уттарешвара Шива (Хираньягарбха тибы) sanctum-ның үзәгендә бары тик түгәрәк йони питха булып тора. Моннан тыш Гарбһа Груһага керүнең ике ягында Бхайрава һәм Бхайрави потлары бар.
Гыйбадәтханәнең башка манзарасы булып Ходай Нрусингһа поты тора, ул төп гыйбадәтханә эчендә урнашып төп гыйбадәтханәгә керүнең уң ягында Ходай Уттаревшарага таба карый. Төп гыйбадәтханә җимерелгән булган, бу пабһага өстеннән яңарту эшеннән һәм гыйбадәтханә стеналарының төрле өлешенең иртәрәк фаза культ сурәтләреннән ачык күренә, алар каноник күрсәтмәләргә туры килми. Ул тугыз кечерәк изге урын белән янында тугыз кечерәк изге урын белән төп гыйбадәтханә.
Тагын берничә гыйбадәтханә, буа, Годавари шулай ук янәшәдә урнашкан. Икенче зур гыйбадәтханә булып Ходай Бхимешвара тора. Түгәрәк йони питха белән Шива линга sanctum-ның үзәгендә урнашкан.
Бу гыйбадәтханәнең төп әһәмиятле башка Илаһы булып торы Ма Уттараяни. Ул Ходай Уттарешвараның Паршва Дэвисы, ул Уттарешвара төп гыйбадәтханәнең тышкы стенасында көньягына таба карый. Ул Ходай Лингараджның Ашта Чандиларның берсе буларак мәгълүм. (Линграджның Ашта Чандилары: Тала Базарда Биндхья Башини; Биндусагарның көньяк өлешендә Мохини; Ратха Юлында Пуджапанда Сахида Рамаяни яки Рабани; Тинимундиа/Вайтал Гыйбадәтханәсенең Капалисы; Уттараяни; Кедар-Гоури Гыйбадәтханәсенең Гоурисы; Биндусагар Юлында Котиртхешвара янында Амбика һәм Двара Васини). Бу гыйбадәтханәдә Чайтра ае дәвамында Уттараянига Пананың тәкъдиме мәшһүр.
Традицияләр һәм риваятьләр үзгәртү
Локаль традиция буенча, бу гыйбадәтханә Лингарадж гыйбадәтханәсеннән төньякта Биндусагарның төньяк ярында урнашкан. Гыйбадәтханә дүрт питхаларның берсе булып тора; башка питхалар Харахиа Байдьянатхта Йога питха, Лингараджта Бхога питха һәм Кедара Гоури гыйбадәтханәсендә Сиддха Питха. Охшаш рәвештә Уттарешвара Тантра питха буларак мәгълүм булган.
Архитектурасы үзгәртү
7-енче гасыр иконография үзенчәлекләре белән пабхага ябыштырлган бизәкләре, турыпочмаклы яссы түбәле джагамоһана һәм потлар ул безнең эраның 7-енче гасырда нигезләнгәнен күрсәтә, әмма ул мөгаен 19-ынчы гасырда тагын төзелгән булган. Ул Вимана һәм джага моһан белән бина тибы гыйбадәтханәсе. Вимана Рекха Деула булып тора, шул ук вакытта джагмоһана турыпочмаклы яссы түбәле зал булып тора. Гыйбадәтханә төньякта Бхимешварның кечерәк изге урыннары белән әйләндерелгән, көньякта Сахадевешвара һәм көнчыгыш һәм көнбатыш якларда стеналар белән әйләндереп алынган.
Трибханга позасында торучы Картикейя сул ягында сөңге (сула) тота һәм уң кулы ботында ял итә торган итеп куелган. Аның джатамуктасы бар, һәм ул бусалы муенса кигән һәм сул ягында хатын-кыз хезмәтчесе тора. Төньяк раһа нишасында алты куллы Махисамардини тора. Ул аскы сул кулында тәгәрмәч, икенче аскы сул кулында җәя тота һәм өченче сул кулы шәйтан Махисасурада тора. Алиһә аскы уң кулында кылыч, урта уң кулда сөңге һәм өченче уң кулында ук тота. Аның сул аягы шәйтан ботында тора. Шәйтанның тәне су үгезенеке, ә бите кешенеке. Бу Махисамардини сурәте соңрак корылыш булып тора, чөнки Махисамардини Шива гыйбадәтханәсендә парсва дэвата булып тормый. Көньяк раха нишасында дүрт куллы Сиддхивинаяка Ганеша сурәте тора. Ул өске сул кулында нагапаса тота, аскы сул кулында модакапатраны тота, һәм аскы уң кулында йөрү таягын тота. Джагамоһана гади структурага ия. Аның көньяк стенасында өч нишасы бар. Гыйбадәтханәдә орнаментлар юк, әмма пабхага өлешендә Чайтья дизайны сызыклы рәсемнәр күренеп тора. Латалабимбада лотос пьедесталында утырган дүрт куллы Гаджалакшми тора. Ишек бусагасы өстендә архитрав традицион Наваграхалар (тугыз планета) кисеп ясалган булган.
Әһәмияте үзгәртү
Нрусимха Джанма (туган көн), Дургаштами, Картика Пурнима, Шиваратри, "Чайтра Мангалбар" кебек ритуаллар башкарыла.
Бхимешвара Шива Гыйбадәтханәсе үзгәртү
Бхимешвара Шива гыйбадәтханәсе Уттарешвара Шива гыйбадәтханәсе янында Биндусагар буасының төньяк ярында урнашкан. Бу гыйбадәтханәнең төп Илаһы булып sanctum-ның үзәгендә түгәрәк йони питха белән Шива Лингам тора. Бу көнчыгышка караган хәзер дә эшли торган гыйбадәтханә булып тора. Гыйбадәтханәнең вимана алдында хәзерге заман бетон залы квадрат джагамохана буларак хезмәт итә. Уттарешвара Шива гыйбадәтханәсе кебек бу гыйбадәтханә шулай ук пабхага өлешеннән янә торгызылган булган. Күтәрелүдә vimana рекха тәртибенең вимана сы бар, аның бадасы, гандисы һәм мастакасы бар. Гыйбадәтханәнең өч бадасы белән гыйбадәтханәнең трианга бадасы бар. Паршвадэвата нишалары өч якның джангһа өлешендә урнашкан. Көнбатыш раха нишасында лотос чәчәге пьедесталында торучы дүрт куллы Картикейя урнашкан. Аның аскы сул ягы әтәч өстендә куелган һәм аскы уң кулы атланган тависының томшыгын тота. Ул өске сул кулында дамбаруны тота һәм өске уң кулында өч япьле сөңгене тота. Төньяк раха нишасында лотос таҗ яфрагында торучы дүрт куллы Парвати тора. Илаһ аскы сул кулында лотосны тота, аскы уң кулында акшамаланы, өске сул кулында йөрү таягын һәм өске уң кулында нагапасаны тота. Көньяк нишада лотос пьедесталында торучы дүрт куллы Ганеша тора. Аның өске уң кулында джапа-мала (тәсбих), өске сул кулы Варадамудрада һәм парасу өстендә, шул ук вакытта өске сул кулы ватык тешне тота. Нишаларда барлык паршва дэваталар(өстәмә Илаһлар) соңрак куелган булганнар. Ишек бусагасы өч яссы вертикаль тасма итеп кисеп ясалган булган. Лалатабимбада лотос пьедесталында утырган Гаджалакшми урнашкан. Илаһ сул кулында лотосны тота һәм уң кулы Варада мудрада.
Латерит гыйбадәтханә үзгәртү
Гыйбадәтханә Уттарешвара Шива гыйбадәтханәсе янында урнашкан. Ул Уттарешвара Шива гыйбадәтханәсе янында ярым җимерек гыйбадәтханә. Гыйбадәтханә "бада" өлешенә кадәр җиргә баткан. Баданың күренгән өлешеннән билгеле булганча гыйбадәтханәнең квадрат панчаратхалы виманасы (биш арбалы изге урыны) бар.
Годавари Буасы үзгәртү
Годавари Буасы гыйбадәтханә яны эчендә урнашкан. Ул Һиндстанда, Одишада, Бхубанешвар буасының төньяк ярында урнашкан. Буа тирәли өске капланышы булган латерит блоклардан ясалган яр буе. Буа табигый чишмә булып тора, аның чыгу каналы Биндусагарга коя. Локаль традиция буенча, Кирти һәм Баса шәйтаннарын үтергәч, Парвати Алиһәсе сусаган булган. Аның сусавын басар өчен, Ходай Шива өч япьле сөңгесен җиргә кадаган һәм шуннан чишмә агып чыккан. Суны изгеләштерер өчен Ходай Шива елга Алиһәләрен чакырган. Годавари менструаль циклы булганга күрә килә алмаган. Ул булмаганга күрә, Ходай Шива аны су кешеләр һәм Илаһлар өчен иң изге булган вакытта - Кумбхамела вакыйгасыннан тыш чиста булмаячак дип каргыш салган.
Шулай ук карарга мөмкин үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
Әдәбият үзгәртү
- Debala Mitra, ‘Bhubaneswar’ New Delhi, 1958, P. 29.
- K.C. Panigrahi, Archaeological Remains at Bhubaneswar, Calcutta, 1961. PP. 16–17.
- L. S.S. O’ Malley, Bengal District Gazetteer Puri, Calcutta 1908, P. 240.
- M.M. Ganguly, Orissa and Her remains, Calcutta, 1912, PP. 393–394.
- P.R. Ramachandra Rao, Bhubaneswar Kalinga Temple Architecture, Hyderabad, 1980, P. 29.
- R.P. Mohapatra, ‘Archaeology in Orissa’. Vol. I, Delhi, 1986. P. 57.
- R.L. Mitra. The Antiauities of Orissa, Vol.II, Calcutta, 1963, PP. 160–161.
- T.E. Donaldson, ‘Hindu Temple Art of Orissa’. Vol. I, Leiden, 1985, P. 76.
Тышкы сылтамалар үзгәртү
- ↑ Temples and sculptures of Bhubaneswar.P.124.Kanwar Lal