Урал дәүләт икътисад университеты
Урал дәүләт икътисад университеты (рус. Уральский государственный экономический университет (УрГЭУ)) — Екатеринбург шәһәрендә урнашкан федераль дәүләт бюджет югары белем бирү учреждениесе, төрле профильле икътисадчылар, технологлар, юристлар, дәүләт һәм муниципаль идарә өлкәсендә белгечләр әзерли.
 | |
Халыкара исемнәр |
Ural State University of Economics |
|---|---|
Элеккеге исем |
Свердловск милли икътисад институты Урал милли икътисад институты |
| Эшләү еллары | 10 октябрь 1967 |
| Ректор | Яков Пётр улы Силин |
Укытучылар |
550 (2020 ел) |
| Укучылар | 17200 (2020 ел) |
| Адрес | 620000, Россия, Екатеринбург шәһәре, 8 Март ур., 62 |
| Сайт | usue.ru |
Университетта рус телендә укыта торган әзерләү факультеты эшли, чит ил студентлары өчен адаптация программалары бар.
Тарих үзгәртү
Октябрь инкыйлабына кадәр үзгәртү
XIX гасыр урталарында 1836 елда нигез салынган Екатеринбург рухани училищесының иркен бинага ихтыяҗы туа. 1841 елда епархия сәүдәгәр Ф.И. Коробковтан Уктусская урамы 62-186 буенча (хәзерге 8 Март ур., 62) иркен ике катлы кирпеч йорт сатып ала. Әлеге бина архитектура буенча Екатеринбургта М.П. Малахов төзегән классицизм чоры утары үрнәге. Соңрак Пермь консисториясе кушуы буенча архитекторлар Э.Х. Сорториус һәм В. Гуляев йортны үзгәртеп кору проектын эшлиләр, чөнки башта ул рухи училище ихтыяҗларын канәгатьләндерә алмый. Яңа бина архитектурасы «ордерларсыз» классицизм стиленә охшаган була.
Озак вакытлар рухани училищеның төп мәсьәләләренең берсе булып йорт чиркәве булмау тора. Училище каршындагы гыйбадәтханәне төзү өчен акчаны сәүдәгәр В.С. Клушинин иганә итә. Йорт чиркәве бинаның икенче һәм өченче катларында, корпусның төньяк-көнчыгыш почмагында төзелә. 1858 елның 14 октябрендә Екатеринбург Ионы (Капустин) епискобы, Пермь епархиясе викарие Казан Изге Ана иконасы хөрмәтенә чиркәүне изгеләндерә. 1859 елда гыйбадәтханә өстендә 7 чаң манаралы агач колокольня төзелә.
1903 елда уку корпусының озын ягына өч катлы яңа бина төзелә. Бинаның яңа һәм иске өлешендәге фасад мәсьәләсе бердәм трактовка ала. Уку корпусын һәм ишегалды флигелен үзгәртеп кору проекты авторлары булып ул вакытта техника архитекторы вазифасында эшләгән Куроедов һәм М.Л. Бяллозор була. Шуннан соң училищеның архитектурасын «кирпеч» стиле принциплары билгелиләр[1].
1916 елда Синод Указы белән Екатеринбургның дини семинариясе рәсми рәвештә ачыла, ул Рухани училищеның шул бинасында урнаша. Бинаның уникальлеге шунда ки, рухани училище Екатеринбургта беренче белем бирү учреждениесе була һәм шуңа бәйле рәвештә, аны ачу Уралда белем бирү эшчәнлеген башлап җибәрә. Училищены танылган язучылар һәм галимнәр тәмамлаган, шулар арасында Петербург университеты профессоры һәм радио уйлап табучысы Александр Попов, язучылар Дмитрий Мамин-Сибиряк һәм Павел Бажов, рус чиркәвенең танылган тарихчысы Антон Карташёв һәм башкалар бар[2].
Совет чоры үзгәртү
1919 елның ноябрендә, совет властен торгызганнан соң, гыйбадәтханә ябыла. Рухани училище дә ябыла, ә аның бинасында яңа гына ачылган Урал университеты урнаша. Сугыш елларында анда хәрби сәнәгать предприятиесе урнаша, аннан соң яңадан университет урын ала[2].
1930 елларның беренче яртысында бинаны стилистик берләштереп һәм өч кат төзеп үзгәртеп кору карар ителә.
1960 елларда халык хуҗалыгында үзгәрешләр башлана, Советлар Союзына югары белемле икътисадчылар кирәк була, шуңа күрә икътисади вузларны ачу мәсьәләсе кискен тора. Элеккеге рухани училище бинасында Плеханов исемендәге Мәскәү халык хуҗалыгы институтының филиалы эшли башлый.
1967 елның 10 октябрендә Урал дәүләт университетының икътисад факультеты һәм Мәскәү халык хуҗалыгы институтының (Г.В. Плеханов ис. Россия икътисад академиясе) Свердловск филиалы нигезендә Свердловск халык хуҗалыгы институты оештырыла. 1981 елда иске бинадан уң якта яңа 7 катлы корпус төзелә.
Хәзерге чор үзгәртү
Свердловск халык хуҗалыгы институты 1967 елның 25 августындагы 2047-р номерлы ССРБ Министрлар Советы карары буенча, РСФСР Министрлар Советының 1967 елның 30 августындагы 2329-р номерлы күрсәтмәсе һәм РСФСРның урта махсус белем бирү министрының 1967 елның 2 сентябрендәге 401 номерлы боерыгы нигезендә 1967 елның 10 сентябрендә оеша. РФ Министрлар Кабинетының 1992 елның 24 июлендәге 1367-р карары белән Урал халык хуҗалыгы институты дип үзгәртелә. РФ Дәүләт комитетының югары белем буенча 1994 елның 30 июнендәге 633 номерлы боерыгы нигезендә Урал дәүләт икътисад университеты дип үзгәртелә[3].
2007 елда университет Германия Мәгариф министрлыгының классификаторы нигезендә белем бирү учреждениеләре өчен иң югары статус ала (Н+).
2011 елда, М.В. Ломоносовның тууына 300 елга багышланган Евразия университетлары ассоциациясенең XII съездын ачу тантанасында, университетның Евразия университетлар ассоциациясенә керүе турында игълан ителде[4].
Университет институтлары үзгәртү
- Икътисад институты
- Финанс һәм хокук институты
- Идарә итү һәм мәгълүмат технологияләре институты
- Сәүдә, азык-төлек технологияләре һәм хезмәт институты
- Читтән торып уку факультеты
- Даими мәгариф институты
- Өстәмә һөнәри белем бирү институты
- Дистанцион мәгариф үзәге
- Студентларга параллель һәм өстәмә белем бирү үзәге
- УДИУ колледжы
Китапханә үзгәртү
Урал дәүләт икътисад университеты китапханәсе югары уку йортының бүлекчәсе булып тора, 1967 елда Мәскәү халык хуҗалыгы институтының Свердлов филиалы китапханәсе базасында оештырылган.
2008 елдан югары уку йорты китапханәсе функцияләре шактый киңәйтелә һәм китапханә Мәгълүмат-китапханә комплексы итеп үзгәртелә. Ел саен китапханә 30 меңгә якын яңа документ белән тулыландырыла. Фонд күләме 700 меңнән артык саклау берәмлеген тәшкил итә — фәнни һәм уку әдәбияты, периодик басмалар, электрон чыганаклардагы басмалар шулар арасына керә.
Китапханә структурасы уку, фәнни, сәнгать әдәбияты абонементлары, уку залы, электрон мәгълүмат залы, каталоглар залы, белешмә-библиография бүлеге, китапханәара абонементлар һәм документларны электрон рәвештә китерү абонементларын үз эченә ала.
Мәгълүмат-китапханә комплексы хезмәткәрләре тарафыннан университет профессорларының (шул исәптән профессор [1] Анимица Е.Г., профессор Мальцев А.А. 2014 елның 10 апрель көнендә архивланган. , профессор Чайкин Б.И. , профессор Яндыганов Я.Я.) эшчәнлегенә библиографик белешмә булдыру өстендә эш үткәрелә.
Керем үзгәртү
2015 елда университетның керемнәре 1 миллиард сум, шуның дәүләт финанславы 236,2 миллион сум тәшкил итте[5].
Университет ректорлары үзгәртү
- 1967—1968 — Готлобер Валентин Михаил улы
- 1968—1971 — Понаморёв Леонид Николай улы
- 1971—1982 — Веселов Николай Григорий улы
- 1983—2005 — Камышов Валентин Митрофан улы
- 2005—2015 — Фёдоров Михаил Василий улы
- 2015—х.в. — Силин Яков Пётр улы
Университет исемнәре тарихы үзгәртү
- 1967—1990 — Свердловск милли икътисад институты;
- 1990—1993 — Урал милли икътисад институты;
- 1993—х.в. — Урал дәүләт икътисад университеты.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Мужское Духовное училище. PastVu.
- ↑ 2,0 2,1 Здание Духовного училища с церковью Казанской иконы Божией Матери. PastVu.
- ↑ Устав ФГБОУ ВПО «УрГЭУ»//ФГБОУ ВПО «УрГЭУ»
- ↑ Университет: вчера и сегодня. Сайт УрГЭУ.
- ↑ Доходы руководителей учебных заведений растут на фоне сокращений персонала и снижения доходов. www.znak.com. әлеге чыганактан 2017-10-11 архивланды. 2020-12-10 тикшерелгән.