Псков республикасы
Псков республикасы, шулай ук Псков Вече Республикасы, Псков феодаль республикасы, Псков кенәзлеге, рәсми — Псков дәүләте, Псков җире (рус. Псковская республика, Псковская вечевая республика, Псковская феодальная республика, Псковское княжество, Псковское господарство, Псковская земля) - башкаласы Псков шәһәрендә булган Русь территориясендә урта гасыр дәүләт берәмлеге . XI гасыр башыннан алып 1136 елга кадәр Киев наместниклары белән идарә итә, аннары киң автономиядән файдаланып Новгород Республикасы составында була. 1348 елдан тулысынча бәйсез. 1510 елда үзәкләштерелгән Рус дәүләте составына керә.
| Псков республикасы | |
| Нигезләнү датасы | 1348 |
|---|---|
| Рәсми тел | чиркәү славян теле[d] |
| Дөнья кисәге | Европа |
| Дәүләт | Псков республикасы |
| Башкала | Псков |
| Идарә итү формасы | катнаш идарә[d] |
| Кулланылган тел | борынгы псков диалекты[d] |
| Гамәлдән чыгу датасы | 1510 |
 | |
| Феноменның икътисады | economy of the Pskov Republic[d] |
 Псков республикасы Викиҗыентыкта | |
Тарихы
үзгәртүПсков кенәзе (XI гасыр башы) Владимир Святославичның кече улы Судислав була.
Киев Русе таркалганнан соң, XII гасырда Псков шәһәре һәм аның тирәсендәге Великая һәм Нарва елгалары буйлары, Чуд һәм Псков күлләре буе да Новгород җиренең бер өлеше булалар. Псков аерым хокукларга ия булган, шул исәптән үз шәһәр яннарына ия булган (иң борынгы урыннарның берсе - Изборск).
Псковның Ливон орденына каршы көрәштә уңышлы катнашуы нәтиҗәсендә шәһәрнең Новгород феодаль Республикасы составында йогынтысы шактый көчәя, нәтиҗәдә, аның фактик автономиясе көчәя, бигрәк тә 1268 елда Раковор сугышында җиңгәннән соң. Псковны Новгородтан аеру процессына изге князь Довмонт (1266-1299) зур өлеш кертә.
1348 елда (Болотовский килешүе) Псковның бәйсезлеге Новгород шәһәре тарафыннан де-юре дип таныла, шуннан соң Новгород боярлары аңа үз утыртмаларын җибәрүдән туктый. Псковта Новгородка бәйле булган бердәнбер өлкә - чиркәү мәсьәләләре булган — ул элеккечә үк Новгород архиепискобына буйсынган.
1348 елда Новгородтан Псков өзелгәч, Псковта Бөек Литва Кенәзлегенең йогынтысы көчле була. 1399 елдан Псков үзен Мәскәү кенәзе вассалы дип таный, Псковтагы князь урынына наместник пәйда була. Василий II Псков наместникларын үз теләкләре белән билгеләү хокукына иябулуга ирешә, өстәвенә, алар Псковка гына түгел, Бөек князьгә дә ант итәләр. Иван III билгеләнгән князьләрне алмаштыру хокукын югалта.
Идарә
үзгәртүПсков җире башлыгында утыртмалар, боярлар Советы, князь һәм вечеләр тора. Новгород Республикасыннан аермалы буларак, Псков Республикасында эре бояр җир биләмәләре булмаган, бу боярлыкка бөтен сәяси хакимиятне үз кулларында тупларга мөмкинлек бирми. Псков Республикасында кенәзнең көчлерәк хакимияте агрессив күршеләрнең хәрби куркынычын һәм якынлыгын тәэмин итә. Вече белгечләр, утыртучы кешеләр, изорниклар һәм гади халык идарә итә.
Псков берничә өлештән (очлар, районнар) торган. 1374-75 еллар дивары чикләрендә терәк була. Дивардан читтә 1465 елда дивар белән әйләндереп алынган һәм яңа очлар барлыкка килгән посад була. Шулай ук очларга шәһәр читендәге Псков җире территориясе дә буйсынган.
Икътисады
үзгәртүПсков Республикасында игенчелек, балык тоту, чүмеч, ювелир эш һәм архитектура яхшы үсеш алган.
Республика эчендә, Новгород һәм башка рус шәһәрләре, Балтыйк буе төбәге һәм Көнбатыш Европа (шәһәрдә Ганзия лигасы факториясе урнашкан) белән тармаклы сәүдә Русьнең иң эре һөнәрчелек һәм сәүдә үзәкләренең берсе булган Псковны ясаган.
Псковта 85 ел дәвамында 1425 елның сентябреннән 1510 елның февраленә кадәр үз акчалары сугылган.
Новгородтан аермалы буларак, Псковта эре җир хуҗалары булмаган.
сковта урнашкан социаль мөнәсәбәтләр Псков суд грамотасында язылган, аның гражданнарының һәм монастырьларның җир биләмәләре азрак һәм таралган була.
Мөстәкыйльлекне югалту
үзгәртүИкътисади үсеш, тышкы сәяси максатлар, Псковның Куликов сугышында катнашуы һәм Тевтон ордены һәм Литвага уңышлы каршы торуы аркасында Мәскәү белән элемтәләрне ныгыту Псков Республикасының бәйсезлеген йомшарту өчен шартлар тудыра.
1510 елда бөек князь Мәскәү Василий III Псковка килә һәм аны үзенең вотчинасы дип игълан итә һәм Псков Республикасына нокта куя. 1510 елның 13 гыйнварында таң атканда вече кыңгыравы төшерелә.
Чыганаклар
үзгәртү- Болховитинов Е. А. История Княжества Псковского. — М.: Кучково поле, 2012. — 528 с.
- Кафенгауз Б. Б. Древний Псков. Очерки по истории феодальной республики — М. : Наука, 1969
- Лабутина И. К. Псков. Историческая справка — Псков: ООО фирма «Псковское возрождение», 2001. — 172 с
- Плоткин К. М. Древний Псков — Псков, 1997
- Псков: Очерки истории: сборник / под редакцией И. П. Шаскольского. — Л.: Лениздат, 1971. — 367 с.
- Псковский край в истории России / составитель и научный редактор академик Академии гуманитарных наук, доктор исторических наук, профессор, Е. П. Иванов. — Псков: Псковский областной институт повышения квалификации работников образования, 1996. — ГЛАВА III. Псковская феодальная республика
- Степанов Ю. В. Господарство на берегах Великой. — Псков: ООО фирма «Псковское возрождение», 2003. — 104 с.