Николай Гюнтер
Николай Максимович Гюнтер (1871 елның 5 (17) декабре, Санкт-Петербург, Россия империясе — 1941 елның 4 мае, Ленинград, ССРБ) — Россия һәм совет математигы, профессор (1904), ССРБ ФА әгъза-корреспонденты (1924).
| Николай Гюнтер | |
|---|---|
| Туган | 5 (17) декабрь 1871 Санкт-Петербург, Россия империясе[1] |
| Үлгән | 4 май 1941[1] (69 яшь) Санкт-Петербург, РСФСР, СССР[1] |
| Ватандашлыгы | Россия империясе.svg){kind=small} СССР |
| Әлма-матер | Санкт-Петербург дәүләт университеты |
| Һөнәре | математик, университет профессоры |
| Эш бирүче | Санкт-Петербург дәүләт университеты |
Тормыш юлы
үзгәртү1883—1890 елларда Карл Май гимназияне укый. 1894 елда Петербург университетының физика-математика факультетын беренче дәрәҗә диплом белән тәмамлый, шуннан соң, академик А. А. Марков тәкъдиме буенча, профессор дәрәҗәсенә әзерләнү өчен калдырыла. 1894—1902 елларда ул туган гимназиясендә, 1899—1904 елларда — Константинов артиллерия училищесында, ә 1897 елдан Элемтә юллары инженерлары институтында эшли, анда югары математика кафедрасын җитәкли (1906 елдан — профессор). 1904 елдан Гюнтер Петербург (Ленинград) университетында дифференциаль һәм интеграль тигезләмәләр кафедрасы мөдире булып эшли башлый. Монда ул магистр (1904) һәм доктор (1915) диссертациясен яклый.
20 елдан артык Н. М. Гюнтер Педагогия институтында, 1903—1916 елларда — Югары хатын-кызлар (Бестужев) курсларында укыта. 1922 елда Диңгез инженер училищесында математика укыта[2]. 1926—1938 елларда ул бер үк вакытта Ленинград политехник институтының физика-механика факультетында эшли: 1930 елдан — тармак физика-механика кафедрасының математика кафедрасы профессоры, 1934 елдан — Индустриаль институт профессоры.
Аның лекцияләре берничә тапкыр нәшер ителгән дәреслекләр һәм уку әсбаплары нигезенә яталар, ул шулай ук киң танылган өч томлык «Югары математика буенча мәсьәләләр җыентыгы»ның автордашы (Р. О. Кузьмин белән) һәм мөхәррире (1941 елга кадәр) була.
1922 елда Гюнтер «РСФСРның Атказанган фән эшлеклесе» исеменә лаек була, 1924 елда Физика-техник фәннәр бүлеге буенча ССРБ ФА әгъза-корреспонденты итеп сайлана (математика фәннәре разряды буенча). 1927 елда ССРБ Халык мәгариф комиссариаты премиясен ала.
Николай Гюнтер күренекле галим-математик, фәнни мәктәпкә нигез салучы була, биш халыкара математика конгрессында катнаша — Гейдельбергта (1904), Римда (1904), Кембриджда (1912, 1924), Торонтода (1924).
Фәнни хезмәтләре гадәти дифференциаль тигезләмәләр теориясенә, шәхси чыгарылмаларда, математик физикада, потенциал теориясендә дифференциаль тигезләмәләр теориясенә карый. Чын алмаш һәм функциональ анализ функцияләре теориясе идеяләрен һәм методларын киң куллана. Тышкы потенциаль көч булганда идеаль сыеклык гидродинамикасы тигезләмәсен чишү юлы булуын һәм бердәмлеген раслый.
1916 елда гомумиләштерелгән функцияләр теориясенә нигез салучы «Өлкәләрдән функцияләр теориясе»н бастыра. Николай Гюнтер — 140 тан артык фәнни эшләр авторы, аерым алганда.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Гюнтер Николай Максимович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Усик Н. П., Полях Я. И. Высшее военно-морское инженерное училище имени Ф. Э. Дзержинского. Исторический очерк. — Л.: ВВМИОЛУ имени Ф.Э. Дзержинского, 1990. — 408 с.
Әдәбият
үзгәртү- Смирнов В. И., Соболев С. Л. Николай Максимович Гюнтер (1871—1941). Некролог
- Учёные-математики Политехнического(үле сылтама)
- Благово Н. В. Школа на Васильевском острове. Историческая хроника. Часть I. Гимназия и реальное училище Карла Мая в Санкт-Петербурге. 1856—1918. — СПб.: Наука, 2005. — 538 с. — ISBN 5-02-025041-4.
- Усик Н. П., Полях Я. И. Высшее военно-морское инженерное училище имени Ф. Э. Дзержинского. Исторический очерк. — Л.: ВВМИОЛУ имени Ф.Э. Дзержинского, 1990. — 408 с.
- Синкевич Г. И. Николай Максимович Гюнтер (1871—1941) // Математика в высшем образовании. — 2019. — № 18. — С. 123—146.
Сылтамалар
үзгәртү- Биография
- Гюнтер Николай Максимович, Большая Российская энциклопедия, Том 8. — М.: БРЭ, 2007. — С. 206.
- Бородин А. И. Советские математики. — Киев—Донецк: Вища школа, 1978. — С. 26.
- Гюнтер Николай Максимович — статья в Математическом энциклопедическом словаре. — М.: Сов. энциклопедия, 1988