Нечкә сабак
Нечкә сабак, яки Келерия ( лат. Koeléria ) - кыяклылар семьялыгыннан күпьеллык үләнчел үсемлекләр ыругы. Яфраклары нечкә кыяксыман. 2-5 чәчәктән торган башаксыман себеркәч төркемнәренә җыелган чәчәкләре бар. Терлек азыгы. "Нечкә сабак" дип халыкта шулай ук тагын берничә кыяклы үсемлекне атыйлар. (йонча, солыча, кырчыл).[1]
| Нечкә сабак | |
|---|---|
 | |
| Халыкара фәнни исем | Koeleria Pers., 1805 |
| Таксономик ранг | ыру |
| Югарырак таксон | йончалылар[d] |
| Шушы чыганакларда тасвирлана | Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 9(3)[d], Зур совет энциклопедиясе (1969—1978)[d], Q24038862?, Q28025516? һәм Tatarica энциклопедиясе |
Таралуы
үзгәртү50 гә якын төре билгеле, ике ярымшарның да тропиктан тыш поясларында һәм тропикларның биек тауларында таралганнар.
Татарстан территориясендә 6 төре бар. Делявин нечкә сабагы (K. delavignei), күгелҗем нечкә сабак (K. glauca) ара-тирә барлык районнарда очрыйлар; кикрикле нечкә сабак (K. cristata) – Кама аръягында; зур нечкә сабак (K. grandis), каты яфраклы нечкә сабак (K. sclerophylla) һәм ком нечкә сабагы (K. sabuletorum) – республика өчен сирәк төрләр. Нарат урманнарында, далаланган комлы сөзәклекләрдә, ачылган известьташларда, су баса торган болыннарда, урман буйларында үсәләр.
Ботаник тасвирлау
үзгәртү.jpg)
20-80 см биеклектәге үсемлекләр тыгыз кәсләр барлыкка китерәләр. Көпшә сабаклы, буынтыклы. Яфраклары – күгелҗем-яшел төстәге тар кыяк. Күп санлы башакчыклары кыска сапларда урнашкан, 2-5 чәчәкле, тар куе башаксыман себеркәчтә. Җимеше – бөртекчә. Май-июльдә чәчәк аталар. Июль-августта җимешләре өлгерә. Орлыктан үрчиләр.
Куллану
үзгәртү
Яшь үсемлекләр терлек азыгы булып тора.
Күгелҗем нечкә сабак комнарны ныгыта.
Каты яфраклы нечкә сабак ТРның Кызыл китабына кертелгән (2006). [2]
Таксономия
үзгәртү- Koeleria altaica (Domin) Krylov — Алтай нечкә сабагы
- Koeleria ×aschersoniana Domin
- Koeleria asiatica Domin — Азия нечкә сабагы
- Koeleria askoldensis Roshev. — Аскольд нечкә сабагы
- Koeleria besseri Ujhelyi
- Koeleria biebersteinii M.G.Kalen.
- Koeleria boliviensis (Domin) A.M.Molina
- Koeleria brevis Steven — Кыска нечкә сабак, or Тонконог Дегена
- Koeleria calderonii A.Molina
- Koeleria capensis Nees
- Koeleria carolii Emb.
- Koeleria caudata (Link) Steud.
- Koeleria cenisia Reut. ex E.Rev.
- Koeleria cheesemanii (Hack.) Petrie
- Koeleria crassipes Lange
- Koeleria delavignei Czern. ex Domin — Делявинь нечкә сабагы
- Koeleria embergeri Quézel
- Koeleria eriostachya Pančić — Кавказ нечкә сабагы
- Koeleria fueguina C.E.Calderón ex Nicora
- Koeleria glauca (Spreng.) DC. — Күгелҗем нечкә сабак
- Koeleria heribaudii Ujhelyi
- Koeleria hirsuta Gaudich.
- Koeleria ×hungarica Domin
- Koeleria inaequaliglumis A.Molina
- Koeleria karavajevii Govor. — Караваев Нечкә сабагы
- Koeleria kurtzii Hack. ex Kurtz
- Koeleria litvinowii Domin — Литвинов нечкә сабагы
- Koeleria lobata (M.Bieb.) Roem. & Schult. — Ялтыравыклы нечкә сабак
- Koeleria luerssenii (Domin) Domin — Бер чәчәкле нечкә сабак
- Koeleria macrantha (Ledeb.) Schult. — Каты яфраклы нечкә сабак
- Koeleria mendocinensis (Hauman) C.E.Calderón ex Nicora
- Koeleria micrathera (Desv.) Griseb.
- Koeleria ×mixta Domin
- Koeleria narbonnensis (Domin) Prain
- Koeleria nitidula Velen.
- Koeleria novozelandica Domin
- Koeleria permollis Steud.
- Koeleria pontarlieri (Domin) Prain
- Koeleria praeandina A.Molina
- Koeleria pubescens (Lam.) P.Beauv.
- Koeleria pyramidata (Lam.) P.Beauv. — Пирамидаль нечкә сабак
- Koeleria rhodopea Ujhelyi
- Koeleria riguorum Edgar & Gibb
- Koeleria seminuda Gontsch.
- Koeleria skrjabinii Karav. & Tzvelev — Скрябин нечкә сабагы
- Koeleria thonii Domin — Тон нечкә сабагы
- Koeleria tzvelevii N.V.Vlassova
- Koeleria vallesiana (Honck.) Bertol. ex Schult.
- Koeleria ventanicola A.Molina
- Koeleria vurilochensis C.E.Calderón ex Nicora
- Koeleria ×wilczekiana Domin
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Тонконог // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
- ↑ https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/nechk-sabak Онлайн - энциклопедия Tatarica
Әдәбият
үзгәртү- Гончаров Н. Ф. Род 153. Тонконог, келерия — Koeleria Pers. // Флора СССР = Flora URSS : в 30 т. / гл. ред. В. Л. Комаров. — Л. : Изд-во АН СССР, 1934. — Т. 2 / ред. тома Р. Ю. Рожевиц, Б. К. Шишкин. — С. 320—337. — 778, XXXIII с. — 5175 экз.
