Мотыйгия мәдрәсәсе
«Мотыйгия» мәдрәсәсе — XIX гасыр уртасында Җаек шәһәренең Кызыл мәчет (Татар мәчете) каршында ачылган дини уку йорты, җәдиди мәдрәсә, XIX гасырның танылган мөселман уку йортларының берсе.[1] Мәдрсә белән мәчетнең имам-хатыйбы Мотыйгулла Төхфәтуллин (1845―1920) җитәкләгән.[2][3][4]
| Эшләү еллары | XIX гасыр уртасы–1917 елдан соң |
|---|---|
| Адрес | Җаек шәһәре, 8 Март урамы, 42 йорт |
Тарихы
үзгәртү«Мотыйгия» мәдрәсәсе XIX гасыр уртасында Җаек шәһәренең Татар бистәсендә, Кызыл мәчет каршында мәчетнең имам-хатыйбы Мотыйгулла Төхфәтуллин (1845―1920) тарафыннан[5][6] Мортаза бай Гобәйдуллин акчасына нигезләнгән, ул ук мәдрәсәнең мактаулы назыйре булып торган.[7]
Мәдрәсәдә «Гыйльми мәҗлес» әдәби түгәрәге эшләгән. Әл-мәгариф кулъязма газетасы басылган, «Әл-гасыр әл-Җәдид» кулъязма журналы нәшер ителгән.[5][6][7] Мәдрәсә каршында өч еллык рус мәктәбе дә ачылган.[1][8][7]
Биредә XIX йөзнең ахырында Мотыйгулла хәзрәт Төхфәтуллин мәдрәсәдә укыту программасын заманлаштыра, кайбер җәдиди реформалар үткәрелә,[7] хатыны кызлар өчен мәдрәсә ача, 1908 елда кызлар һәм ирләр мәдрәсәләрен берләштерә. Кызлар хоры оештыра, җырлар яза.[9] Фәлсәфә, астрономия буенча лекцияләр укый, шәкертләрне Гомәр Хәйям, Фирдәүси һәм борынгы заманның башка күренекле шагыйрьләре хезмәтләре белән таныштыра.[1]
1917 елдан соң ябыла.[5][6][7]
Мөгаллимнәре арасында Камил Мотыйгый, Фәтхетдин Рәхмәтуллин, Гомәр Хөсәенов, Әхмәтша Сираҗетдинов бар.[7]
«Мотыйгия» мәдрәсәсенең нигезе сакланып калмаган. «Мотыйгия» мәдрәсәсе хәзерге 8 Март урамындагы 42нче йортта урнашкан булган.[10]
Күренекле укучылары
үзгәртүМәчет каршындагы мәдрәсәдә 1895-1907 елларда Габдулла Тукай укыган.[11][5][12]
«Мотыйгия» мәдрәсәсендә җырчы (баритон), журналист, нашир, жырлар авторы Камил Мотыйгый укый, 1902–1907 елларда мәдрәсәдә укыта.[13]
Шулай ук, Мирхәйдәр Чулпаный,[14] Ярулла Моради, Әхмәтсафа Байтирәков һ. б. биредә белем алган.[7]
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 Нагим Мухибуллин. Поэтическая Кааба Габдуллы Тукая.
- ↑ Уральскида Тукай музее.
- ↑ Восхищая своей образованностью.
- ↑ Наука бабая. Журнал "Казань", № 6, 2014.(үле сылтама)
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Татарская энциклопедия» Казань, Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2002-14.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 «Татарский энциклопедический словарь» Казань, Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 Татар педагогик фикере антологиясе: ике томда. I т. (борынгы төрки чор — XX гасыр башы).— Казан : Татар. кит. нәшр., 2014. 2023 елның 22 гыйнвар көнендә архивланган.
- ↑ Исмәгыйль Рәмиев, Рәис Даутов. Әдәби сүзлек. — Казан: Татар. кит. нәшр., 2001. — Б. 399.
- ↑ «Туган җирем - Кайбычым». Идел-пресс. Казан. 2007.
- ↑ Р. Газизуллина, А. Газизуллина, Г.Галимҗанова. «Тукайлы уйлар – Кытайга юллар...»
- ↑ У моего деда учился Габдулла Тукай.
- ↑ Татарские мечети: Красная мечеть (Уральск, Казахстан).
- ↑ Мотыйгый Камил Мотыйгулла улы. Онлайн - энциклопедия Tatarica.
- ↑ Насыйбуллина. Н.Ш. Тукайның остазы – Мирхәйдәр Чулпаный. Фәнни Татарстан. №1. 2020.)