Җир: юрамалар арасында аерма

'''Җир''' ({{lang-la|Terra}}) — [[Кояш системасы]]ның [[Кояш]]тан өченче [[планета]]сы. [[Җирсыман планеталар]] арасында [[диаметр]], [[масса]] һәм [[тыгызлык]] буенча иң зуры.

Ешрак Җир, Җир шары, Дөнья исемнәр[[исем]]нәр астында телгә[[тел]]гә алына. Бүгенгесе[[Бүген]]гесе көнгә[[көн]]гә кешеләргә[[кеше]]ләргә мәгълүм булган [[Кояш системасы]]ның һәм [[Бөтен Галәм]]нең [[мәхлукат|мәхлуклар]] яши торган бердәнбер планетасы ([[күк җисеме]]).

Фәнни[[Фән]]ни мәгълүматлар[[мәгълүмат]]лар буенча, Җир Кояш томанлыктан[[томанлык]]тан якынча 4,54 млрд. [[ел]] элек барлыкка килгән, һәм тиздән үзенең бердәнбер табигый иярчене[[иярчен]]е — [[Ай (иярчен)|Айны]] булдырды. Җирдә [[тереклек]] якынча 3,5 млрд. ел элек барлыкка килде. Планетаның [[өслек|өслегенең]] 70,8 % [[Дөнья океаны]] каплый, өслегенең башка өлешене[[өлеш]]ене [[кыйтга]]лар һәм [[утрау]]лар тәшкил итәләр. Тереклек бар булу өчен кирәкле [[сыекча|сыек]] [[су]] Кояш системасының башка планеталарының өслегендә юк. Җирнең эчке өлкәләре шактый активлы һәм калын, чагыштырмача каты каттан — [[Җирнең мантиясе|мантия]]дән, аның астындагы тышкы сыек төштән һәм эчке каты [[Җирнең төше|тимер төшеннән]] гыйбарәт.

Җир башка галәми[[галәм]]и җисемнәр[[җисем]]нәр белән, Кояш һәм Ай шул исәптән, үзара [[тәэсир]] итә ([[тарту көче|тарту көчләре]] белән тарттыра). Җир Кояш тирәсендә[[тирә]]сендә әйләнә һәм 365,26 [[көн]] эчендә әйләнеп чыга. Бу [[вакыт]] аралыгы — [[сидерик ел]], ул 365,26 [[кояш тәүлеге]]нә тигез. Җирнең әйләнү күчәре аның [[орбита]] яссылыкка[[яссылык]]ка карата 23,4° ка авыша. Моннан сәбәпле[[сәбәп]]ле планета өслегендә бер [[тропик ел]] (365,26 кояш [[тәүлек|тәүлеге]]) эчендә [[фасыл]] үзгәрешләре[[үзгәреш]]ләре булалар.