|
= Тарих =
''Хафиз Диваны''Диванының шагыйрьнеңшагыйрь үлеменнән соң Мөхәммәт Гөләндәм тарафыннан тупланылуы фараз.{{Sfn|pp=265-267|Ḵorramšāhi|2016}} Ләкин кайбер расланмаган хәбәрләрчыганаклар нигезендә Хафиз үзенең Диванын [[1368 ел|1368]]/770 елда бастырган, димәк, җыентык шагыйрьнең үлеменә кадәр егерме елдан артык вакыт дәвамында мөхәррирләнгән, ләкин моңа дәлил була алган бернинди дә кулъязмалар сакланмаган. [[XIV гасыр|XIV гасырның]] икенче һәм өченче чирекләренә караган, шуннан чыгып шагыйрьнең үлеменнән 30-60 ел уза төшкәч булдырылган кулъязмалар [[Иран|Иранда]], [[Аурупа|Европада]] табылган, аларның иң абруйлылары 500 дән азрак газәлдән гыйбарәт. Моннан соңгы чыгарылышлар 600 һәм күбрәк газәл тәшкил иткән. 1958-нче елда 813 елгы кулъязма нигезендә Пәрвиз Натәль-Ханлари нәшер иткән чыгарылышта текст ягыннан яхшы сыйфаттагы 152 генә газәл аерылып алына. Кайбер кулъязмаларга дүрт гасыр дәвамында [[Фарсы теле|фарсы]], [[Төрек теле|төрек]] яки [[урду]] телләрендәге аңлатмалар белән яңача җан өрәләрөрелә.{{Sfn|p=56|Wickens|1986}} Хафез шигырьләрендә 23 ритмритмик һәм 10 [[Гаруз|гаруз үлчәмеүлчәмнәре]] кулланыла. {{Sfn|p=2565|Zereškian|2018}}
1988 елга кадәр Диван яки аның өлеше урду, [[Панҗаби|пәнҗаби]], [[синдһи]], гарәп, [[Һиндстан]] һәм [[Пакистан Ислам Җөмһүрияте|Пакистандагы]] [[Инглиз теле|инглиз]] теленә тәрҗемә ителә. Шулай ук [[Француз теле|инглиз, француз]], [[Alman tele|алман]], [[Рус теле|рус]], [[Әрмән теле|әрмән]], [[Болгар теле (славян)|болгар]], чех, [[Кытай теле|кытай,]] [[Дания теле|дания,]] [[Нидерланд теле|нидерланд]], [[Фин теле|фин,]] [[Юнан теле|юнан]], [[Маҗар теле|маҗар]], [[Итальян теле|итальян]], [[Латин теле|латин]], [[Литва теле|литва]], норвегия, [[Поляк теле|поляк]], [[Португал теле|португал]], [[Румын теле|румын]], серб, [[Швед теле|швед]], [[Испан теле|испан]], [[Төрек теле|төрек]] телләренә тәрҗемә ителгән Диван ''өзекләренә'' җырлар язу гадәткә керә. {{Sfn|pp=1-240|Niknām|1988}}
== Бүгенге көндә ==
Яршатер сүзләре буенча, бер Иран шагыйре дә Хафиз дәрәҗәсендә өйрәнелмәгән, тикшерелмәгән һәм аңлатылмаган. Хафиз үзенең чиксез фантазиясе, әдәби экспрессиясе һәм сүзләрне ефәк сыман куллануыкуллану алымнары белән аерылып тора. <ref>{{Cite web|url=https://iranicaonline.org/articles/hafez-i|title=HAFEZ i. AN OVERVIEW – Encyclopaedia Iranica}}</ref> Кайбер тикшеренүләр нигезендә XIV гасырның соңгы ун еллыгыннан алып [[Kälküttä|Кәлкүттәдәге]] [[1791 ел|1791]] / 1206 елгы нәшер ителүенә кадәрге 400 еллык тарихында Диван барлык башка әдәби әсәрләргә караганда күбрәк күчерелгән һәм бастырылган. {{Sfn|p=655|Neysārī|2007}} ''Хафиз Диванының'' кулъязмаларыкулъязмалар саны якынча 1700 данә тәшкил итә. Әлеге язмалар [[Иран|Иранда]] гына түгел, ә фарсы теленең географик таралыш төбәкләрендә һәм барлык җәмгыять катлауларында, хәтта хакимнәр арасында да киң таралган. Фарсы телендәтелендәге сөйләшүчеләрукучылар саны буенча Диван фарсы әдәбиятының барлык зур әсәрләрен узып китте.{{Sfn|pp=837-838|Miransari|2011}} Барлык Хафизның нәшер ителгән шигырьләреншигырьләр тупланмасын тулы булмаган, тулы, тәнкыйтьле һәм тәнкыйтьсез коллекцияләр, литографик, [[Каллиграфия|каллиграфик]], факсимилие һәм типографик басмалар керәтәшкил итә. ''Диванның'' ким дигәндә 300 басылган күчермәсе 1988 елдан соң өземтәләнгән.{{Sfn|p=658|Ḵorramšāhi|2007}} Хафизның иранлылар тормышына тәэсире аның шигырьләренең элекке буыннардан алып бүгенге көнгә кадәр абруен саклап калуында һәм бу шигырьләр өзекләрен көндәлек сөйләшүләрдә куллануда ап-ачык чагыла. Диванның үлемсезлеге һәм саекмас даны фарсы телендә сөйләшүчеләрнең мәдәниятендә һәм сәнгатендә уникаль чагылыш таптытапкан, күп каллиграфлар, рәссамнар, келәм тукучылар һәм башка иҗат әһелләренең әсәрләрендә чагылышаның тәэсире ифрат еш таптыкүзәтелә. {{Sfn|p=723|Semsār|2011}}
== Искәрмәләр ==
|
