Wikipedia

Кирәй Мәргән: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
к прафисыр -> профессор
к викиләштерү + ba → tt
Юл номеры - 1:
{{Шәхес}}
{{Шәхес}}'''Кирәй Мәргән''' (Әхнәф Нури улы Кирәев, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — башкорт язучысы, фольклорчы, әдәбият белгече, филология фәннәре докторы (1963), профессор (1966).▼
{{Башка мәгънәләр/фамилия|Кирәев}}
 
▲{{Шәхес}}'''Кирәй Мәргән''', ''әдәби певдонимы, чын исем-фамилиясе'' (Әхнәф Нури улы Кирәев ({{lang-ba|Кирәй Мәргән}}, ''{{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}'') — башкорт язучысы, фольклорчы, әдәбият белгече, филология фәннәре докторы (1963), профессор (1966). «[[Куныр буга]]» эпосы вариантын язып алучы.
«[[Куныр буга]]» эпосы вариантын язып алган.
 
== Биография ==
Кирәев Әхнәф Нури улы Кирәев [[1912 елныңел]]ның [[11 июль|11 июлендә]] Өфө[[Уфа губернасы]] [[Бөре өязе [[Кыйгазытамак]] авылында туган (''хәзерге'' [[БашкортостанБашкортстан Республикасы]] [[Мишкә районы]]) [[Кыйгазытамак]] авылында туган. Язучының әтисе — билдәлебилгеле шагыйрь-импровизатор, башкорт сәсәнечәчәне [[Нурмөхәммәт ЮмраниЙомрани]] (Нурмөхәммәт Шаһиарслан улы Кирәев, 1882—1934) әнисе — язучының үзе әйтүе буенча, [[Шәехзадә Бабич]]ның ике туган сеңлесе.
 
Башлангыч белемне әтисе укытучы булып эшләгән [[Аскын районы]] [[Төлгезбаш]] авылында алган. Урта мәктәпне тәмамлагач, [[Башкорт АССР-ы]] [[Тәтешле районы]] Аксәит[[Аксәет]] мәктәбендә укыта, артабананнары [[Тәтешле хәбәрләре|район газетасы]] белән хезмәттәшлек итә. [[1932 елда ел]]да [[комсомол]] путёвкасыюлламасы буенча Өфәгә[[Уфа моторлар төзү җитештерү берләшмәсе|Уфада моторлар эшләү заводында]] (хәзер УМПО) ташчы булып эш башлый, азаксоңрак бригадир була.
 
[[1934 елдаел]]да Кирәй Мәргән «Ленинец» (хәзер «[[ЯшьлекЙәшлек (газета)|«Йәшлек»]]») республика яшьләр газетасы редакциясенә эшкә чакырыла. АртабанАннары «ОктябрьҮктәбер» (хәзер [[Агыйдел (журнал)|«АгыйдельАгыйдел»]] журналы) журналы редакциясендә әдәби хезмәткәр, [[ВЛКСМ]]-ның Башкортстан өлкә комитеты инструкторы булып эшли<ref> [http://www.vatandash.ru/index.php?article=1478 Жизнь во имя литературы и науки.] Статья в журнале ''«Ватандаш»'']{{ref-ru}}</ref>.
 
[[1949 елдаел]]да [[К.А. Тимирязев исемендәге Башкорт педагогия институты|К. А. Тимирязев исемендәге Башкорт дәүләт педагогия институтын]] (хәзер — [[БДУ]]) тәмамлый.
 
[[Бөек Ватан сугышы]] чорында «Комсомольская правда» газетасы корреспонденты, ә 1942—1943 елларда [[112-ченче Башкорт атлы төмәне|112-нче Башкорт кавалерия дивизиясе]] матбугатында хәбәрче.
 
1946—1964 елларда СССР Фәннәр Академиясенең Башкортстан филиалы ӨфөУфа фәнни үзәгенең (хәзер — [[Русия Фәннәр академиясенең Уфа фәнни үзәге]]) [[Тарих, тел һәм әдәбият институты (Уфа)|Тарих, тел һәм әдәбият институтында]] башта гыйльми хезмәткәр, соңгараксоңрак — фольклор секторы мөдире.
 
1951—1954 елларда [[КПСС ҮК|КПСС Үзәк Комитеты]] карамагындагы ҖәмагатьҖәмәгать фәннәре Академиясендәакадемиясендә белем ала һәм «{{comment|Совет әдәбиятендәәдәбиятында милли форма белән эчтәлек бердәмлеге проблемасы|русча: «Проблема единства национальной формы и содержания в советской литературе»}}» темасына кандидатлык диссертациясе яклый.
 
1965—1982 елларда [[Башкорт дәүләт университеты]]ның башкорт әдәбиятеәдәбияты һәм фольклоры кафедрасы мөдире.
 
Кирәй Мәргән ӨфөдәУфада [[1984 елныңел]]ның [[24 гыйньварендагыйнвар]]ында вафат булган. Өфө[[Уфа Мосылманмөселман зыяратындазираты]]нда җирләнгән.
 
== Иҗаты ==
Әсәрләре [[1930 елданел]]дан матбугатта күренә башлый, ә [[1932 елданел]]дан «Удар төзелеш», «Ленинец», «[[Башкортстан (газета)|«Кызыл Башкортстан»]]» газеталарында басылдыбасылган.
 
[[1938 елдаел]]да «Бүләгем» дигән тәүге хикаяләр җыентыгын, шуннан «КабаланКабаланучан кеше» (1940), «ЭзләнеүЭзләнү» (1939) исемле хикаяләрен, «Караидел» (1949) повестынповестен бастырып чыгара.
Романнары: «Нарыштау итәгендә» (1951), «Бөркет канаты» (1981-1985)▼
 
▲Романнары: «Нарыштау итәгендә» (1951), «Бөркет канаты» (1981-1985).
Кирәй Мәргән шулай ук «Башкортлар» очерклар һәм хикаяләр җыентыгын (1943), «Сугыш фольклоры» китабын (1944), «Бер гаиләдә» (1942), «Шәһәр иртәсе» (1950) пьесаларын, XIX гасыйрда яшәгән күрнекле башкорт шагыйрь-мәгърифәтчесе [[Мифтахетдин Акмулла]]ның фаҗыйгәле язмышын тасвирлаган «Өзелгән моң» (1966) 8. б. иҗат иткән. «Башкорт халык иҗаты», «Совет әдәбиятендә Башкортстан» 5 томлыгы, «РСФСР халыклары Фольклоры» һ. б. җыентыкларның редколлегия әгъзасе.▼
 
▲Кирәй Мәргән шулай ук «Башкортлар» очерклар һәм хикаяләрхикәяләр җыентыгын (1943), «Сугыш фольклоры» китабын (1944), «Бер гаиләдә» (1942), «Шәһәр иртәсе» (1950) пьесаларын, [[XIX гасыйрдагасыр]]да яшәгән күрнекле башкорткүренекле шагыйрь-мәгърифәтчесемәгърифәтче [[Мифтахетдин Акмулла]]ның фаҗыйгәлефаҗигале язмышын тасвирлаган «Өзелгән моң» драмасын (1966) 8һ. б. иҗат иткән. «Башкорт халык иҗаты», «Совет әдәбиятендәәдәбиятында Башкортстан» 5 томлыгы, «РСФСР халыклары Фольклорыфольклоры» һ. б. җыентыкларның редколлегия әгъзасеәгъзасы булган.
== Искәрмәләр ==▼
{{примечания}}
 
== Сылтамалар ==
Строка 37 ⟶ 35 :
* [http://ebook.bashnl.ru/dsweb/View/ResourceCollection-3553 башкорт телендәге әсәрләре]
; башка чыганаклар
* {{статья|автор=''[[Галин, Салават Ахмадиевич|Галин С. А.]]|заглавие= Жизнь во имя литературы и науки|ссылка=''. [http://vatandash.ru/index.php?article=1478|язык = |изданиеЖизнь =во имя литературы и науки]. [[Ватандаш (журнал)|Ватандаш]]|тип = журнал|год=, 2007|том. = |номер= 8|страницы=|doi= |{{ref-ru}}issn= 1683-3554}}
* ''[[Суфиян Сафуанов]]''. Кирей Мэргэн. Башкирская энциклопедия{{ref-ru}}
* {{ЭБЭ2013|component/content/article/2-statya/15591-mergen-kirej.html|Мэргэн Кирей|автор=[[Сафуанов, Суфиян Гаязович|Сафуанов С. Г.]]}}
▲== Искәрмәләр ==
<small>{{искәрмәләр}}</small>
{{DEFAULTSORT:Мәргән, Кирәй}}▼
 
[[Төркем:Филология фәннәре докторлары]]
[[Төркем:Башкорт дәүләт университетын тәмамлаучылар]]
 
[[Төркем:БДУ укытучылары]]
▲{{DEFAULTSORT:Мәргән, Кирәй}}
[[Төркем:Әлифба буенча галимнәр]]
[[Төркем:Мишкә районында туганнар]]
[[Төркем:Башкорт драматурглары]]
[[Төркем:Башкорт язучылары]]
[[Төркем:Башкорт фольклорчылары]]
[[Төркем:Бөек Ватан сугышында катнашучылар]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Кирәй_Мәргән