Шива: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
A.Khamidullin (бәхәс | кертем) |
A.Khamidullin (бәхәс | кертем) кТөзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 178:
Шиваның куркыныч һәм алкышлы хасиятләрнең дуальлеге аның капма-каршы исемнәрендә чагыла. Рудра исеме Шиваның куркыныч аспектларын чагылдыра. Традицион этимология буенча Санскрит исеме "Рудра" "руд-" тамырыннан алынган, бу "кычкырырга, уларга" дигәнне аңлата.<ref>For ''rud-'' meaning "cry, howl" as a traditional etymology see: Kramrisch, p. 5.</ref> [[Стелла Крамриш]] "раудра" сыйфат формасы белән башка этимологияне билгеләп куя, ул "вәхши, яки "рудра" табигатьле дигәнне аңлата, һәм ''[[Рудра]]'' исемен "вәхши берәү" яки "ярсулы Ходай" дип тәрҗемә итә.<ref>Citation to M. Mayrhofer, ''Concise Etymological Sanskrit Dictionary'', ''s.v.'' "rudra", is provided in: Kramrisch, p. 5.</ref> Р.К.Шарма бу башка этимология яклы һәм исемне "куркыныч" дип тәрҗемә итә.{{sfn|Sharma|1996|p=301}} Һара әһәмиятле исем һәм ул өч мәртәбә "[[Шива Сахасранама]]" да очрый, монда ул һәр очраган саен төрлечә тәрҗемә ителә. Шарма бу өчне "тотып алучы", "берләштерүче" һәм "җимерүче" дип тәрҗемә итә.{{sfn|Sharma|1996|p=314}} Крамриш моны "урлаучы" дип тәрҗемә иткән.<ref name="Kramrisch, p. 473"/> Шиваның тагын куркыныч формалары (Кала) "вакыт" һәм (Махакала) "бөек вакыт", ул ахыр чиктә бөтен нәрсәне җимерә.<ref name="auto"/><ref>Kramrisch, p. 474.</ref> Кала исеме "Шива Сахасранама"да очрый, анда ул Рам Каран Шарма тарафыннан Вакытның "(Иң Олы Ходае)" тәрҗемә ителгән.{{sfn|Sharma|1996|p=280}} [[Бхайрава]] "куркыныч"<ref>Apte, p. 727, left column.</ref> бу юкка чыгару белән бәйле ярсулы форма. Моңа капма-каршы рәвештә, Шанкара исеме "алкышлы" яки "бәхет бирүче" дигәнне аңалата, <ref name="auto1">Kramrisch, p. 481.</ref> ул алкышлы форманы чагылдыра. Бу исем бөек [[Веданта]] фәлсәфәчесе [[Ади Шанкара]] (якынча. 788–820) тарафыннан кабул ителгән,<ref>Flood (1996), p. 92.</ref> ул шулай ук Шанкарачарья буларак мәгълүм булган.<ref name="auto" /> "Щамбху" исеме (Санскрит телендә: (शम्भु) swam-үзе; bhu-кыздырырга/балкырга) "үзеннән-үзе балкый торган", шулай ук алкышлы аспектны чагылдыра.<ref name="auto" />{{sfn|Chakravarti|1986| pp= 28 (note 7), and p. 177}}
=== Аскет һәм йорт хуҗасы ===
[[File:2 image collage of Shiva as yogi and householder.jpg|thumb|Шива [[Парвати]] Алиһәсе белән аскет йоги һәм өй хуҗасы итеп сурәтләнә.]]
Шива аскет [[йоги]] һәм йорт хуҗасы ([[грихаста]]), бу рольләр Һинду җәмгыятендә традицион рәвештә үзара кисешми.<ref>For the contrast between ascetic and householder depictions, see: Flood (1996), pp. 150–151.</ref> Йоги булып сурәтләнгәндә, ул утыручы яки медитацияләүче итеп сурәтләнә.<ref>For Shiva's representation as a yogi, see: Chakravarti, p. 32.</ref> Аның Махайоги эпитеты ("бөек Йоги: ''Маха'' = "бөек", ''Йоги'' = "Йоганы практикалаучы") аның йога белән бәйләнешен күрсәтә.<ref>For name Mahāyogi and associations with yoga, see, Chakravarti, pp. 23, 32, 150.</ref> [[Тарихи Ведик дине]] күбесенчә корбан чалу төшенчәләре белән эшләсә, [[Эпик чор]] вакытында [[тапас]], [[Йога]] һәм аскетизм концепцияләре әһәмиятлерәк булган һәм Шиваның фәлсәфи изоляциядә утыручы аскет буларак сурәтләве соңрак концепцияләрне чагылдыра.<ref>For the ascetic yogin form as reflecting Epic period influences, see: Chakravarti, p. 32.</ref>
Гаилә кешесе һәм йорт хуҗасы буларак, аның хатыны, [[Парвати]] һәм ике улы, [[Ганеша]] һәм [[Картикейя]] бар. Аның эпитеты - Умапати ("Ума ире") бу фикерне чагылдыра һәм Шарма Сахасранамада бу исемнең тагын юрамасын билгели - Умаканта һәм Умадхава.<ref>For {{IAST|Umāpati}}, {{IAST|Umākānta}} and {{IAST|Umādhava}} as names in the Shiva Sahasranama literature, see: {{Harvnb|Sharma|1996|p=278}}.</ref> {{IAST|Umā}} in epic literature is known by many names, including the benign {{IAST|Pārvatī}}.<ref>Иң борынгы исем Ума булып башка юрамаларга Парвати исеме керә, see: Chakravarti, p. 40.</ref><ref>For {{IAST|Pārvatī}} identified as the wife of Shiva, see: Kramrisch, p. 479.</ref> Ул Илаһи Ана [[Дэви]] белән тәңгәл ителә; Шакти (илаһи энергия) һәм шулай ук [[Трипура Сундари]], [[Дурга]], [[Кали]], [[Камакши]] һәм [[Минакши]] Алиһәләре белән. Шиваның хатыннары аның барлыкка китерүче энергиясенең чыганагы. Алар Шиваның бу Галәмгә динамик киңәюнең чагылышы.<ref name="Search for Meaning">Search for Meaning By Antonio R. Gualtieri</ref> Аның улы Ганешага бөтен [[Һиндстан]]да һәм [[Непал]]да Киртәләр Бетерүче, Киртәләр Хуҗасы һәм Башлаулар Хуҗасына буларак табыналар. Картикейяга [[Көньяк Һиндстан]]да (бигрәк тә [[Тамил Наду]]да, [[Керала]]да һәм [[Карнатака]]да) Субрахманья, Субрахманьян, Шанмуган, Сваминатан һәм Муруган исемнәре белән табыналар, һәм [[Төньяк Һиндстан]]да Сканда, Кумара яки Карттикейя исемнәре астында.<ref>For regional name variants of Karttikeya see: Gupta, ''Preface''.</ref>
Кайбер төбәк Ходайлар шулай ук Шиваның балалары белән тәңгәл ителә. Бер риваять буенча, Шива Вишнуның хатын-кыз аватары [[Мохини]] матурлыгы белән мавыгып аның белән кавыша. Бу берлек нәтиҗәсендә [[Шаста]] туа - ул төбәк Ходайлары [[Айяппан]] һәм [[Айянар]] белән тәңгәл ителә.<ref>{{cite book|last=Doniger|first= Wendy |title=Splitting the difference: gender and myth in ancient Greece and India|publisher=University of Chicago Press|location=London|year=1999|url=https://books.google.com/?id=JZ8qfQbEJB4C&pg=PA263&dq=mohini+Vishnu&cd=2#v=onepage&q=mohini%20Vishnu|pages= 263–5 | isbn=978-0-226-15641-5}}</ref><ref name=Vanita69>{{cite book |title= Same-sex love in India: readings from literature and history|last= Vanita|first= Ruth |authorlink= |author2=Kidwai, Saleem |year= 2001|publisher= Palgrave Macmillan|location= |isbn=978-0-312-29324-6|page = 69}}</ref><ref name = "P71">{{cite book |title= The man who was a woman and other queer tales of Hindu lore|last= Pattanaik|first= Devdutt |year= 2001|publisher= Routledge|location= |isbn=978-1-56023-181-3|url = https://books.google.com/?id=Odsk9xfOp6oC&pg=PA71&dq=mohini&cd=2#v=onepage&q=mohini|page = 71}}</ref><ref>See [[Mohini#Relationship with Shiva]] for details</ref> [[Керала]]да Эрнакулам тирәсендә [[Вишнумайя]] дигән Ходай Шиваның токымы дип әйтелә һәм мондагы җен куу ритуалларында катнаша, әмма бу Ходайның Һинду пантеонында эзен табып булмый, һәм Сэйлтор раславынча ул "мөгаен Кытай" чыгышлы төбәк традициясе булырга мөмкин.<ref name=Saletore>{{cite book|author=RN Saletore|title=Indian Witchcraft|url=https://books.google.com/books?id=ETz3_bv8t0cC&pg=PA93 |year=1981| publisher=Abhinav Publications|isbn=978-0-391-02480-9|pages=93}}</ref> In some traditions, Shiva has daughters like the serpent-goddess [[Manasa]] and [[Ashokasundari]].<ref name=mcdaniel156>{{cite book|title=Offering Flowers, Feeding Skulls: Popular Goddess Worship in West Benegal|first= June|last= McDaniel|year= 2004|publisher= Oxford University Press, US|page= 156|isbn= 0-19-516790-2 }}</ref><ref name="mani">{{cite book |title = Puranic Encyclopaedia: a Comprehensive Dictionary with Special Reference to the Epic and Puranic Literature | publisher = Motilal Banarsidass Publishers |year = 1975| isbn = 978-0-8426-0822-0 | author = Vettam Mani|pages= 62, 515–6}}</ref> Дониджер буенча, ике төбәк риваятендә [[Андхака]] һәм [[Джаландхара]] шәйтаннары сурәтләнә, алар Шиваның балалары һәм аның белән сугышалар, соңыннан Шива аларны тар-мар итә.<ref name=doniger1>{{cite book|author=Wendy Doniger|title=The Bedtrick: Tales of Sex and Masquerade|url=https://books.google.com/books?id=KfA9ByNVjZ8C&pg=PA72 |year=2005|publisher=University of Chicago Press |isbn=978-0-226-15643-9|pages=72, 206}}</ref>
| |||