Татарстан: юрамалар арасында аерма

{{twinCYR|Tatarstan}}

{{Үнивирсәл калып}}

 

{{цитата|автор=[[Татарстан Республикасы Конституциясе]]|Татарстан Республикасы [[суверенитет]]ы, Русия Федерациясе карамагындагы мәсьәләләрдән һәм Русия Федерациясе белән Татарстан Республикасының уртак карамагындагы мәсьәләләр буенча Русия Федерациясе [[вәкаләт]]ләреннән тыш, дәүләт [[хакимият]]енең (закон чыгару, башкарма һәм суд) бөтен тулылыгына ия булуда чагыла һәм Татарстан Республикасының аерылгысыз [[хасият]]е була.}}

 

 

Татарстан [[Русия Федерациясе]] үзәгендә, [[Көнчыгыш Аурупа тигезлеге]]ндә, ике зур елга — [[Идел]] һәм [[Чулман|Кама]] очрашкан урында урнашкан. [[Казан]] [[Мәскәү]]дән 797 км ераклыгында урнашкан.

 

Республика җирастында известьташ, доломитлар, төзелеш комы, кирпеч балчыклары, төзелеш ташы, гипс, ком-гравий катнашмасы, торф, шулай ук перспективлы нефть битумы, көрән һәм таш күмер, яңа торган сланец, цеолитлар, бакыр һәм бокситларның сәнәгый запаслары бар. Цеолитлы (руда булмаган казылмаларының якынча 50% өлеше), карбонатлы (як. 20%), балчыклы (як. 30%) токымнар, ком-гравий катнашмасы (7,7 %), комнар (5,4 %), гипслар (1,7 %) аеруча мөһимнәрдән саналалар. 0,1 % өлешне фосфоритлар, тимероксидлы пигментлар һәм битумлы токымнар биләп торалар.

 

Иң эре елгалар — [[Идел]] (республика территориясе буенча 177 км ага), [[Чулман]] (380 км) һәм аның кушлыдыклары — [[Нократ]] (60 км) һәм [[Агыйдел (елга)|Агыйдел]] (50 км), алар гомум агып төшкән су микъдарының 97,5% өлешне тәшкил итәләр. Алардан башка, республика территориясе буенча якынча 500 озынлыгы 10 кмдан артык кече елган һәм күп санлы чишмәләр ага. Су ресурсларының зур өлеше [[Куйбышев сусаклагычы|Куйбышев]] һәм [[Түбән Кама сусаклагычы|Түбән Кама]] суаклагычларында тупланган. Республика территориясендә 8 меңнән артык күл һәм 7 меңнән артык сазлык бар. Көнчыгыш Кама аръягының төньяк өлеше – Кама-Агыйдел уйсулыгында сазлыклар аеруча күп.

 

[[1920 ел]]<nowiki/>да [[Владимир Ленин]] тәкъдиме буенча [[s:АТССР оештыру турындагы дикрит|АТССР оештыру турындагы дикрит]] кабул ителә, ул [[РСФСР]] составына керде.

 

* [[1990 ел]]ның [[30 август]]ында [[Татарстан суверенлыгы турында декларация]] кабул ителде.

* [[1992 ел]]ның [[21 март]]ында суверен статус турында [[Татарстан суверенлыгы турында референдум|референдум]] үтте. Халыкның 2/3 өлеше суверенитетны хуплады.

== Мәдәният ==

 

 

 

 

== Фән һәм мәгариф ==

 

* [[Казан (Идел буе) федераль университеты]],

* [[Казан дәүләт техника университеты|А. Н. Туполев исемендәге Казан дәүләт техника университеты (КАИ)]].

* [[Казан дәүләт аграр университеты]].

* [[Казан дәүләт мәдәният һәм сәнгать университеты]].

* [[Кама дәүләт һәндәси-икътисади академия (ИНЭКА)]]

* [[Казан югары хәрби башлык уку йорты]]

 

{{төп мәкалә|Татарстанның административ-территориаль бүленеше}}

[[Рәсем:Tatarstan rayonnarı.jpg|right|300px]]

 

 

== Икътисад ==

 

Татарстан 6 икътисади районга бүленә: [[Идел алды икътисади районы|Идел алды]], [[Казан икътисади районы|Казан]], [[Чулман алды икътисади районы|Чулман алды]], [[Төньяк-көнчыгыш Чулман буе икътисади районы|Төньяк-көнчыгыш Чулман буе]], [[Көнбатыш Чулман аръягы икътисади районы|Көнбатыш Чулман аръягы]], [[Көньяк-көнчыгыш Чулман аръягы икътисади районы|Көньяк-көнчыгыш Чулман аръягы]].

 

=== Транспорт ===

 

 

===== Тимер юл транспорты =====

 

=== Конституция ===

 

=== Дәүләт башлыгы ===

 

 

=== Канунбирү хакимияте ===

[[Рәсем:Gossovet RT.jpeg|200px|thumb|Дәүләт Киңәше бинасы]]

 

 

=== Башкаручы хакимият ===

 

{{main|Татарстан Республикасы Дәүләт һимны}}

Мәңге яшә, газиз

Татарстан!

 

 

<gallery>

}}

* [http://www.tatar.ru/?DNSID=adee6691e233e27e24866b8cc6b48331&lang=tat ТР рәсми серверы]

* [http://tatar.ru/?DNSID=f0456f3dcfbb2df53ad83f588290f9f1&node_id=2628 Татарстан Республикасы Конституциясе]

* [http://www.tatar-inform.tatar/ Татар-информ]