Литваның милли филармониясе

Литваның милли филармониясе (лит. Lietuvos nacionalinė filharmonija)—Литва Республикасының төп һәм иң зур концерт оешмасы. 1998 елның июлендә филармония милли мәдәният учреждениесе статусы ала. Милли филармония генераль директоры Рута Прусявичене.

Филармония иҗат коллективлары арасында аеруча яхшы билгеле:

Литва Милли симфоник оркестры (1940 елда нигез салына; Литва ССРның сәнгать җитәкчесе һәм баш дирижеры, Республика премиясе лауреаты Юозас Домаркас), Литва ССРның атказанган коллективы;
Литва камера оркестры (1960 елда нигез салынган; озак вакытлар Литва ССРының халык артисты Саулюс Сондецкис җитәкчелегендә эшләгән (шулай ук Литва ССРның атказанган коллективы, республика премиясе лауреаты, 1971) һәм Ленин комсомолы премиясе лауреаты (1978));
Литва квартеты (1968 елда нигез салынган; Литва ССР халык артисты Э. Паулаускас, Литва ССРының атказанган сәнгать эшлеклеләре К. Калинаускайте-Фледжинскене һәм Ю. Феджинскас, Литва ССРының атказанган артисты Р. Куликаускас), Литва ССРының атказанган коллективы, Будапештта һәм Льежда халыкара конкурслар лауреаты, соңыннан М. К. Чюрлениса квартеты ;
Вильнюс кыллы квартеты (1965 елда нигез салынган; Аудроны Вайнюнайте, П. Кунца, Донатас Каткус, Аугустинас Василяускас), Льежда Халыкара конкурс лауреаты;
"Musica humana“ камера ансамбле (1974 елда нигез салынган).

Тарихы

1940 елның декабрендә гамәлгә куела, Литва ССР дәүләт филармониясе исемен йөртә. Башта филармониядә өч музыкаль коллектив — симфоник оркестр, катнаш хор һәм халык җыр һәм бию ансамбле була. 1970 елларда филармониянең Литва ССР шәһәрләрендә һәм районнарында унбер филиалы була.

Узган филармониянеке иде

«Нерия», «Нямуно жибуряй» («Огни Немана»), «Вильняус айдай " эстрада ансамбльләре»;
джаз триосы Ганелин-Тарасов — Чекасин (1971-1986).

Бина

Филармониянең ике төп концерт залы (зур һәм кече) Аушрос варт 5 урамында урнашкан Вильнюсның Иске шәһәрендә (совет чорында М. Горький урамы 69). Биредә үк администрация һәм кассалар урнашкан.

Бина тарихы

XVI гасыр башында бу урында рус (яки Мәскәү) гостиный двор була. XIX гасырның икенче яртысында кунаклар йорты бинасы сүтелә. 1902 елда архитектор Константин Короедов проекты буенча шәһәр идарәсе биредә Шәһәр залы бинасы төзи. Шәһәр залында спектакльләр һәм концертлар бирелде, лекцияләр оештырылды, төрле күңел ачу чаралары үткәрелде. 1904 елдан бу бинада беренче катта Вильно литовская китап лавкасы урнашкан.

1905 елның 6 июнендә шәһәр залы залында Литва кичәсе булды, анда композитор Микас Пятраускас җитәкчелегендәге хор чыгыш ясады. 1906 елның 6 ноябреннән соң шунда ук беренче Литва операсының премьерасы була (композитор Микас Пятраускас, либретто авторы Габриелюс Ландсберг-Жямкальнис). Әйдәп баручы партияләрнең берсен Кипрас Пятраускас, соңрак СССРның халык артисты башкарды. Спектакльдә Мария Пясяцкая-Шлапялене, Антанас Жмуйдзинавичюс һәм Литва мәдәниятенең башка танылган эшлеклеләре катнашты.

1905 елның 4-5 декабрендә бу бинада Бөек Вильнюс сеймы буларак танылган литовлыларның Съезды була. Беренче бөтендөнья сугышы вакытында шәһәр залында Алман госпитале эшли.

1918 елның 15 декабрендә Вильнюс Эшче депутатлар советының беренче утырышында Вильнюста Совет хакимияте игълан ителә. Икенче бөтендөнья сугышыннан соң бина стенасында Литва бәйсезлеген торгызганнан соң төшерелгән тиешле мемориаль такта урнаштырылды. Әлеге бина белән бәйле тарихи вакыйгаларның әһәмияте аны республика әһәмиятендәге тарихи һәйкәлләр исемлегенә кертү белән бәйле.

1940 елда гамәлгә куелган Литва ССР дәүләт филармониясе шәһәр залының элеккеге бинасында урнашкан. Шул ук бинада совет чорында Литва Коммунистлар партиясе съездлары, төрле конференцияләр, тантаналы утырышлар һәм шәһәр иҗтимагый оешмалары җыелышлары узды.

Архитектурасы

Шәһәр залы проектының авторы-«Гранд Отель» кунакханәсе (1899-1902) белән Санкт-Петербургта граждан инженерлары институты шәкерте, Вильнада шәһәр инженеры вазыйфасын биләгән архитектор Константин Короедов. Аның проектлары буенча шәһәрдә кырыкка якын бина төзелгән. Шәһәр залы Короедовның иң мөһим һәм иң әһәмиятле проектлары булган һәм Вильнюста беренче эре күп функцияле бина булып тора.

1907-1912 елларда бинаны янгыннан соң архитектор Вацлав Михневич, шулай ук манере Короедовның якыннарына караган гражданлык инженерлары институты шәкерте архитектура почеркы итеп үзгәртеп кора.

Күпереп пешкән дүрт катлы бина эклектика стилендә (югыйсә тарихсызлык) кирпичтән, штукатурадан төзелгән, хәреф рәвешендәге төп Көнчыгыш фасад (үзәк ризалитлы) һәм боклар буенча ике ризалитлы Аушрос Варт, Төньяк урамга — Пасажо тыкрыгына чыга. Француз барокко формасын хәтерләткән Купол Париж операсы үрнәген күзәтте. Фасад Рөстәм белән аерылып тора һәм пилястрами һәм лепнина белән бизәлгән.

Элеккеге шәһәр залы бинасы Литва Республикасының мәдәни кыйммәтләр регистрына дәүләт тарафыннан саклана торган милли әһәмияттәге объект буларак кертелгән .