Лингаята
Лингаята яки вирашиваизм — Көньяк Һиндстанда таралган Шиваизм тармакларының берсе. Лингаятлар Шивага иң олы һәм бердәнбер Ходайга буларак табыналар һәм муеннарына зур булмаган лингам тагалар. Вирашиваизм XII гасырда брахман Басава тарафыннан нигезләнгән дигән караш кабул ителгән. Шулай да, кайбер галимнәр уйлаганча, бу традиция күпкә борынгырак һәм Басава аңа кадәр күптән булган тәгълиматны дәгъва иткән. Лингаятларның ышануларын теистик монизм буларак классификацияләргә мөмкин. Лингаятларның бхакти турында Ходайны мәхәббәт белән белү буларак аңлаулары мөгаен Вайшнав ачарьясы Рамануджа йогынтысы астында барлыкка килгән. Лингаятлар ортодоксаль Һинд диненнән тайпылганнар, каста системасын кабул итмиләр, Веда авторитетын кабул итмиләр. Лингаятлар шулай ук Ганга һәм башка елгаларның изгелеген танымыйлар, изге урыннарга табынуны кабул итмиләр һәм мәетләрне яндыру йолаларын кабул итмиләр.
| Лингаята | |
 Лингаята Викиҗыентыкта |
Рухи сүз
үзгәртүЛингаятаның рухи сүзе өчен үзәк мәгънәгә өч концепция хас [1]:
- Панчачара — үз-үзеңне тоту кодексы;
- Аштаварана — сигез яклау;
- Шастхала — алты этап.
Алар белән янәшә Шунья концепциясе тора (бушлык яки булмау).
Панчачара
үзгәртүПанчачара (Санскрит телендә: पञ्चआचार}}, pañcācāra, «биш практика») — һәр лингаят буйсынырга тиеш биш төр үз-үзеңне тоту. Аларга түбәндәгеләр керә[2]:
| Линга-ачара | санскр. (IAST) lingāchāra | — шәхси Лингамга көн саен пуджа; |
| Сада-ачара | санскр. (IAST) sadāchāra | — шәхси вазифаларда игътибар туплау; |
| Шива-ачара | санскр. (IAST) śivāchāra | — Шиваны Бердәнбер Ходай итеп тану һәм шулай ук аның алдында барлык кешеләрне тигез итеп тану; |
| Бхритья-ачара | санскр. (IAST) bhŗtyāchāra | — барлык яшәүче мәхлукатларга гуман мөнәсәбәт; |
| Гана-ачара | санскр. (IAST) ganāchāra | — җәмәгатьне һәм аның принципларын яклау. |
Аштаварана
үзгәртүАштаварана (Санскрит телендә: अष्टावरण}}, (aṣṭāvaraṇa), «сигез яклау» яки «сигез каплау») — Садхакага рухи үсештә һәм Мокшага ирешүдә ярдәм итүче сигез ысул, кагыйдә яки яхшылык.[2].
| 1. | Гуру | Гуруга буйсыну. |
| 2. | Линга | Лингага көн саен табыну. |
| 3. | Джангам | Үзен Шивага хезмәт итүгә багышлаган һәм камиллеккә якын җанны, джангаманы олылау. |
| 4. | Вибхути яки Бхасма | Тәннең билгеле урыннарына изге көл сылау. |
| 5. | Рудракша | Рудракша киеп йөрү. |
| 6. | Падодака | Гуру аякларын ихтирам итү һәм юудан соң калган, яки Лингага коелган берникадәр суны эчү. |
| 7. | Прасада | Лингага, Гуруга яки джангамга ризык (Найведья) тәкъдим итү һәм калган ризыкны ашау. |
| 8. | Мантра | Ходай турында уйлап Панчакшара-мантраны кабатлау. |
Бигрәк тә әһәмиятле булып беренче өчесе тора — Гуру, Линга, джангама — алар Шиваның өч аспекты.
Шастхала
үзгәртүШатстхала (Санскрит телендә: षट्स्थल}}, ṣaṭ-sthala, «алты этап») — алты этап юлның (рухи практиканың) концепциясе, алар аша җан ахыргы Азат ителүгә омтылуга үтә. Ул түбәндәгеләрдән тора:
- Бхакта-стхала;
- Махешвара-стхала;
- Прасади-стхала;
- Праналинга-стхала;
- Шарана-стхала;
- Айкья-стхала — рухи практиканың кульминациясе булып тора. Бу этапта җан физик тәннән китә һәм Шива белән кушыла.
Шатстхала концепциясенең чыганагы булып иртә агама тора (тәфсилләп ул Парамешвара-тантрада карала). Шуның белән бергә вирашиваизм традициясендә аңа төрле карашлар булган (мөгаен, һаман да булган): шул ук вакытта Басава үзе концепцияне җанның үсеше дәвам итүнең этаплары булып санаган, һәм, тәңгәл килгән рәвештә Азат ителүгә бары тик соңгы этапта Чханнабасаваннада ирешергә мөмкин булган.[3] Җан азат ителүгә теләсә нинди этапларда ирешергә мөмкин дип санаган.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ M. R. Sakhare, History and Philosophy of the Lingayat Religion, Prasaranga, Karnataka University, Dharwad
- ↑ 2,0 2,1 Klaus K. Klostermaier A Survey of Hinduism. — Albany: State University of New York Press, 1989 ISBN 0-88706-807-3
- ↑ Чханнабасаванна Басаваның энесе һәм 12-енче гасырның әйдәп баручы Шивашаранасларның берсе булган. Басава белән бергә Аллама Прабху һәм Акка Махадеви Вайшнавизмны таратуда әһәмиятле рольне уйнаган. Карана-хасуге, Вирашайва традициясенең иң изге текстларының берсенең авторы. Шулай ук Кудала Чханнасангама (Kudala Channasangama) псевдонимы астында язылган күп Вачаналарның авторы булып тора.
Әдәбият
үзгәртү- Ishwaran, K. 1992. Speaking of Basava: Lingayat religion and culture in South Asia. Boulder, Colo: Westview Press.
- Farquhar, J. N. 1967. An outline of the religious literature of India. Delhi: Motilal Banarsidass.
- Narasimhacharya, R (1988) [1988]. History of Kannada Literature. New Delhi: Penguin Books. ISBN 81-206-0303-6.
- Sastri, Nilakanta K.A. (2002) [1955]. A history of South India from prehistoric times to the fall of Vijayanagar. New Delhi: Indian Branch, Oxford University Press. ISBN 0-19-560686-8.
- Rice, Edward P (1982) [1921]. A History of Kannada literature. New Delhi: Asian Educational Services, Oxford University Press.
Сылтамалар
үзгәртү- Matha System, Sacrament System and Ethics of Veerashaivism(ингл.)
- Лингаята (ингл.)
- Veerashaivism — A vibrant Faith 2019 елның 28 октябрь көнендә архивланган. (ингл.)
- Интервью 2017 елның 9 гыйнвар көнендә архивланган. с Каши Джагадгуру Махасвамиджи, духовным учителем шиваитской традиции Лингаята в журнале Wild Yogi.
- Сайт российских последователей вирашиваизма 2012 елның 26 апрель көнендә архивланган.