Лингала теле
Лингала теле (Нгала) ул Конго Демократик Җөмһүриятенең төньяк-көнбатыш өлешендә һәм Конго Республикасының зур өлешендә сөйләшелә торган Банту теле. Әзрәк дәрәҗәдә ул Анголада, Үзәк Африка Җөмһүриятендә һәм Көньяк Суданда сөйләшелә.
Тарихы үзгәртү
1980-енче елга кадәр Бобанги Конго елгасының көнбатыш өлешендә, төгәлрәк Стэнли Пул һәм Конго һәм Убанги елгалары кушылуына кадәр әһәмиятле сәүдә теле булган. 1880-енче елларда беренче Аурупалылар һәм аларның Көнбатыш һәм Көнчыгыш Африка гаскәрләре Бельгия патшасы өчен сәүдә постлары нигезли башлаганда алар Бобангиның киң кулланылышын һәм престижын күргәннәр.
Әлифба үзгәртү
Лингала теле әлифбасында 35 хәреф һәм диграф. r һәм h хәрефләре алынма сүзләрдә кулланыла.
Тоннар хәреф өсте диакритик тамгалар белән билгеләнә.
| Юрамалар | Мисал | ||
|---|---|---|---|
| a | A | á â ǎ | nyama, matáta, sâmbóle, libwǎ |
| b | B | bísó | |
| c | C | ciluba | |
| d | D | madɛ́su | |
| e | E | é ê ě | komeka, mésa, kobênga |
| ɛ | Ɛ | ɛ́ ɛ̂ ɛ̌ | lɛlɔ́, lɛ́ki, tɛ̂ |
| f | F | lifúta | |
| g | G | kogánga | |
| gb | Gb | gbagba | |
| h | H | bohlu (bohrium) | |
| i | I | í î ǐ | wápi, zíko, tî, esǐ |
| k | K | kokoma | |
| l | L | kolála | |
| m | M | kokóma | |
| mb | Mb | kolámba | |
| mp | Mp | límpa | |
| n | N | líno | |
| nd | Nd | ndeko | |
| ng | Ng | ndéngé | |
| nk | Nk | nkámá | |
| ns | Ns | nsɔ́mi | |
| nt | Nt | ntaba | |
| ny | Ny | nyama | |
| nz | Nz | nzala | |
| o | o | ó ô ǒ | moto, sóngóló, sékô |
| ɔ | Ɔ | ɔ́ ɔ̂ ɔ̌ | sɔsɔ, yɔ́, sɔ̂lɔ, tɔ̌ |
| p | p | pɛnɛpɛnɛ | |
| r | R | malaríya | |
| s | S | kopésa | |
| t | T | tatá | |
| u | U | ú | butú, koúma |
| v | V | kovánda | |
| w | W | káwa | |
| y | Y | koyéba | |
| z | Z | kozala |