Кырчыл
Кырчыл (лат. Agrostis, бор. грек. ἄγρωστις «азык үләне») — кыяклылар семьялыгыннан күпьеллык, сирәк кенә берьеллык үләнчел үсемлекләр ыругы.
| Кырчыл | |
|---|---|
 | |
| Халыкара фәнни исем | Agrostis L., 1753[1][2] |
| Таксономик ранг | ыру[1] |
| Югарырак таксон | Полевицевые[d] |
| Таксономик төр | A. canina[d] |
| Шушы чыганакларда тасвирлана | Энциклопедия природы Армении[d], Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге[d], Брокгауз һәм Ефронның кече энциклопедик сүзлеге[d], Мейер энциклопедик сүзлеге (1888-1889)[d], Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 9(3)[d], Британ энциклопедиясенең XI басмасы (1910-1911)[d], The Domestic Encyclopædia; Or, A Dictionary Of Facts, And Useful Knowledge[d] һәм Tatarica энциклопедиясе |
Таралуы
үзгәртүТөньяк ярымшарның уртача зоналарда һәм тропикларның таулы төбәкләрендә таралган. 150гә якын төре исәпләнә. Җиңел туфракларда, дымлы урыннарда: болыннарда, сазлыкларда, сирәкләнгән урманнарда, болын тугайларында яки сулыклар яннарында үсә. Су баса торган болыннарның төп үсемлекләренең берсе.
Татарстан территориясендә 6 төре бар. Гигант кырчыл (A. gigantea), нәзек кырчыл (A. tenuis), үрентеле кырчыл (A. stolonifera), йөземле кырчыл (A. vinealis) ара-тирә барлык районнарда очрый. Эт кырчылы (A. canina) һәм Корчагин кырчылы (A. korczaginii) Идел алдында үсә.[3]
Тасвирлау
үзгәртү1 метрдан артык биеклеккә җитүче, кәс ясаучы күпьеллык болын үләннәре. Яфраклары чиратлашкан, яссы, ланцет рәвешендә, очлы. Кыяктан гыйбарәт. Яфрак кырыйлары шома. Сабак яфраклары 1-6 мм киңлектә.
Сабагы туры, көпшәле, буынлы.
Чәчәк төркеме — 1,2-3 мм озынлыктагы бер чәчәкле вак башакчыклардан торучы җәенке себеркәч. Башак кабыклары тигезсез, төсле.[4] Чәчәк ату вакыты — июнь-июль. Җимеше — бөртекчә. Җимешләре июль-августта өлгерә. Орлыктан һәм вегетатив юл белән (тамырчалардан) үрчи.[5]
 |
 |
 | ||||||||
Сабак һәм яфрак
| ||||||||||
Куллану
үзгәртү
Бу үләннәр терлекләр өчен сусыл һәм коры азык буларак, шулай ук күп кенә төрләре декоратив максатларда газоннар чәчү өчен кулланыла.
Синонимнар
үзгәртүЫруг синонимиясе түбәндәге исемнәрне үз эченә ала:
- Agraulus P.Beauv.
- Agrestis Bubani
- Anomalotis Steud.
- Bromidium Nees & Meyen
- Candollea Steud.
- Decandolia Bastard
- Didymochaeta Steud.
- Heptaseta Koidz., nom. inval.
- Neoschischkinia Tzvelev
- Notonema Raf.
- Pentatherum Nábelek
- Podagrostis (Griseb.) Scribn. & Merr.
- Senisetum Honda
- Trichodium Michx.
- Vilfa Adans.
Төрләр
үзгәртү«The Plant List» үсемлекләр исемлеге мәгълүматларына караганда, ыругка 228 төр керә[6], аларның кайберләре:
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- ↑ 2,0 2,1 Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
- ↑ https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/kyrchyl Онлайн — энциклопедия Tatarica
- ↑ Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. . — Т. 1.
- ↑ https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/kyrchyl Онлайн — энциклопедия Tatarica
- ↑ Agrostis (en). The Plant List. Version 1.1. (2013). әлеге чыганактан 2017-09-05 архивланды. 2017-01-02 тикшерелгән.
Әдәбият
үзгәртү- Б. Шишкин. Род 117. Полевица — Agrostis // Флора СССР = Flora URSS : в 30 т. / гл. ред. В. Л. Комаров. — Л. : Изд-во АН СССР, 1934. — Т. 2 / ред. тома Р. Ю. Рожевиц, Б. К. Шишкин. — С. 170—188. — 778, XXXIII с. — 5175 экз.
Сылтамалар
үзгәртү- [ Полевица] — ЗСЭ(Тикшерелгән 22 ноябрь 2011)
- Полевица — род Agrostis — Описание таксона — Плантариум Архивная копия от 4 августа 2021 на Wayback Machine(Тикшерелгән 7 июнь 2009)
- Полевица, род растений // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
(Тикшерелгән 7 июнь 2009)
