Крал Кызы төрбәсе
Крал Кызы төрбәсе (мак. Турбе на кралската ќерка, төр. Kral Kızı Türbesi, с-х. Kral K'zi) — Төньяк Македониянең Скопье шәһәрендә, изге Кирилл һәм Мефодий Скопье университетының табигый фәннәр һәм математика факультетыннан ерак түгел урнашкан Босния принцессасына багышланган төрбә. 2014 елда, 1963 елгы җир тетрәүдән соң, кабер Македония Мәдәният министрлыгы тарафыннан, Босния һәм Герцеговинаның мәдәният һәм спорт министрлыгының финанс ярдәме белән үзгәртеп корыла.[1]
| Крал Кызы төрбәсе | |
| Нигезләнү датасы | XV гасыр |
|---|---|
.jpg) | |
| Дәүләт |
 Төньяк Македония |
| Административ-территориаль берәмлек | Өскеп |
| Мирас статусы | heritage site in North Macedonia[d] |
 | |
 Крал Кызы төрбәсе Викиҗыентыкта | |
Галимнәр һәм җирле халык арасында дилемма барлыкка килгән:бер ничә урында төрбәсе булган дини урынмы, әллә шәхси культмы? Крал Кызы төрбәсе исламның көнчыгыш объектлары арасында, шулай ук Балкан ярымутравында Македония-Босния мәдәни мирасы объектлары арасында урын алып тора.
Тарих
үзгәртү
Тарихи чыганакларда төрбәнең кайчан төзелгәнлеге турында мәгълүмат юҡ. Төрбә яки аның калдыклары буенча аның яшен билгели алырлык Изге Язма булмаса да, XVI гасыр ахырында XVI гасыр башында төзелгән дип ышанып әйтә алабыз.
Кайбер тикшеренүләр, аеруча Вера Жордевич тарафыннан бастырылган: Скопьедагы Король кызы кабере, Балкан ярымутравында Османлы хакимлегенең беренче чорларына караган бу мәдәни һәм дини экспонат турында тарихи фактларның төгәлсезлеге аркасында яшен исәпли алмыйбыз. Смайл Сотич, Скопьедагы Александр I мәдрәсәсе шәкерте буларак, төрбә тарихы белән кызыксына, шуны исәпкә алмау мөмкин түгел. Аның үлеме турында бездә мәгълүмат юк, шуңа күрә без бу вакытта кара вуаль киеп йөрү кайгы билгесе дип нәтиҗә ясый алмыйбыз. Кара төснең климат аркасында сайлануы тагын да логик. "Сабырлык, гигиена, диндарлык һәм басынкылык белән аерылып торган Босния патшабикәсе һәм тол хатыны Катарина истәлегенә." Королева портреты Ватиканда, Систин капелласында, Косимо Россельлида, "Таудагы сөйләм" дип аталган Рим папасы Сиктус IV янында саклана.
Икенче версия буенча, Босния принцы Сигизмунд һәм принцессасы Катарина Истанбулга юнәлгән. Исхак Бей Бег Исхак улы, чик буе хезмәтенең танылган Аристократы, аларның сәяхәтләре иминлеге өчен җавап булган. Шул вакытта принцесса авырып китә, аны дәваларга тырыштылар, тик ул үлеп кала, һәм Сигизмунд Истанбулга юлын дәвам итә. Яшь принцессаның үлеме турында мәгълүмат алгач, Госман Солтаны II Мәхмәт төрбә төзергә боера. Бу солтанның теләге була. Босниядә Сигизмунд һәм Катарин исламны кабул итәләр, шуңа күрә алар тоткын түгел, ә ирекле кеше булганнар. Аларның Ислам динен кабул итүе, Катерина аристократ һәм мөселман кызы буларак төрбә төзү солтан өчен мөһим булган. Аларга мөселман исемнәрен кабул итү шарты куелмаган.
Эпилог
үзгәртүМөселманнар Скопье авылы янында төрбәгә киләләр һәм шәм куялар. Серсем Али-баба Текке шәехләре каберлекне тәрбиялиләр. Алар ата-бабаларыбыз җирендә җиде каберлекнең ("Yadi tabut") берсе дип уйлыйлар.
Сигизмунд князе Истанбулда һәм Карахисарда Бей титулына җитә. Тарихи чыганаклар аны Исхак-бей Кралоглу (Калоглу, патша улы) буларак теркиләр, чөнки ул Караси Санджакбее өлкәсендә Бей булган. Фарсы (1488) сугышында җиңелгәннән соң, ул Мисыр халкына әсирлеккә эләгә. Ул 1490 елдан соң тарихи чыганакларда телгә алынмый, бу аның вафат булуы турында сөйли. Ул Грециянең Сере шәһәрендә Хальветия Текке янында җирләнгән.
Хәзерге хәле
үзгәртү1963 елгы җир тетрәү вакытында җимерелгәнче, төрбәнең гармонияле архитектурасе, күләме һәм эстетик күренеше — бу урынның уникаль бизәге булып торган. Үз структурасы буенча ул таш блоклардан квадрат нигез салынган ачык типтагы мавзолейга карый. Дүрт аркалы колонналар өстән капланган. колонналар нигезендә сылап эшләнгән форма калдырылган һәм онытылган. Бары принцесса кабере һәм төрбә нигезләре беленеп тора.
Безнең көннәрдә мавзолейга килүчеләр бик аз, һәм соңгы вакытта ул һәлак булган һәм яраткан туганнары өчен шәмнәр куя торган урынга әверелде. Халык традициясендә бу урын дини урын санала. Бу таш калдыкларын һәм башка чагыштырмача сакланган артефактларны файдаланып, тиз арада торгызу кирәклеге зарур.
«Принцесса төрбәсе», «Корольнең кызы төрбәсе» «яки» «Босния принцессасы Мавзоле» борынгы ислам һәм Көнчыгыш сакраль фәннәр асылына керә. Бу Осман-Босния һәйкәле буларак исәпләнә. Шуңа да карамастан, төрбә Төньяк Македония һәм аның тарихында билгеле бер әһәмияткә ия.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Реконструиран споменикот на културата Турбето на Крал Кзи (Macedonian), Министерство за кулура на РМ (25 December 2014). 24 гыйнвар 2016 тикшерелде. 2016 елның 31 гыйнвар көнендә архивланган. архив күчермәсе, archived from the original on 2016-01-31, retrieved 2020-05-19
Чыганаклар
үзгәртү- Миљенко С. Филиповић, Краљ К'зи; in: Југословенски историјски часопис, год. V, св. 1–2.
- В. Ђорђевић, Гроб “Краљеве кћери“ у Скопљу (Краљ К'зи); in: Јужни преглед, бр. 11–12, Скопље, новембар-децембар 1934, 453–457.
- С. Софтић, Муслиманске старине у Скопљу; in: Скопски гласник, бр. 294, Скопље 1934.
- Крум Томовски, Преглед на позначајните турбиња во Македонија; u: Зборник на техничкиот факултет 1957/58, Скопје 1957/58, 95/111; also: L. Bogojević, Les turbés de Skopje; u: Estratto dagli alti sel secondo congresso internazionale di arti turca, Pls. XI-XIV, Napoli 1965, 31–39.
- Реџеп Шкријељ (Redžep Škrijelj), Мухаџирската криза и населување на Бошњаците во Македонија (1875-1901), Bigoss, Скопје 2006, 225-227; Also, R. Şkriyel, Kral Kızı Türbesi – Makedonya’daki Boşnakların en eski anıtı;in: 18 ULUSLARARASI HIDIRELLEZ BAHAR ŞENLIKLERİ FESTIVALİ (Zbornik radova), Valandova 2009.