Калуга (Казан)
Калуга — Казан составында азкатлы төзелеш булган бистә (торак массив).
| Калуга | |
| Дәүләт |
 Россия |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмлек | Вахитов районы һәм Казан[d] |
 | |
Территориаль урнашу, чикләр
үзгәртүКалуга бистәсе Казанның Вахитов районының көньяк-көнчыгыш өлешендә, Әмәт бистәсенең төньягында урнашкан.
Аның территориясе аз катлы төзелешне Пугачев чокырыннан төньякка ала, аның үзәне буенча Тау асты урамы уза. Өстәвенә, әлеге бистәләр арасындагы чик Тау асты урамы уртасында түгел, ә Пугачев чокырының төньяк сөзәге буенча уза, шуңа күрә әлеге урамдагы барлык йортлар да Әмәт бистәсенә карый, шул ук вакытта Калуганың йортлары югарырак урнашкан башка "Калуга" урамнары буенча адресларга ия.
Калуга бистәсенең көнбатыш һәм төньяк як чикләре турындагы мәсьәлә бәхәсле. Кайбер картографик ресурслар Калуганың көнбатыш чиген хәзерге Вишневский урамының Көньяк участогы буенча Әмирхан Еники урамы белән кисешкәнчегә кадәр үткәрә. Мондый ысул нәтиҗәсендә бистә составына Әмирхан Еники (җөп ягы), Вишневский (так ягы 53-61 йортлар участогында), Заслонов һәм Эшче Яшьләр адреслы 1960-1980 нче һәм 2000 нче еллардагы күп катлы торак төзелеше керә. Бу ысулның формаль нигезе - 1960-70 нче елларга кадәр бу территориянең күбесен Калуга авылының киңәюе нәтиҗәсендә сугыштан соңгы елларда барлыкка килгән аз катлы биналар били. Әмма, Казанның шәһәр бистәләре[1] үзенчәлеген исәпкә алып, югарыда күрсәтелгән күпкатлы төзелешне хәзерге Калуга бистәсенең бер өлеше дип санарга бернинди нигез дә юк. Шул ук хәл шул ук тарихи чорда элекке азкатлы бистә төзелеше урынында барлыкка килгән Калугадан төньякка таба да күп катлы йортлар төзү районына да кагыла.
Тагын бер бәхәсле район булып Калуга бистәсенә караулар күзлегеннән Бойничная һәм Задне-Бойничная урамнары буйлап аз катлы төзелеш зонасы тора. Тарихи яктан бу территория Калуга составына кермәгән, чөнки бистәдән аермалы буларак, ул инде инкыйлабка кадәрге чорда ук Казанның бер өлеше булган (әлеге районны карагыз - 106, 107, 108 кварталларын 1899[2], 1912[3] һәм 1914[4] еллар шәһәр карталарында). Әмма 1980 елларда Вишневский урамы буйлап киң транспорт магистрале төзелү белән бу территория Калугага тартыла һәм аның бер өлеше буларак кабул ителә башлый.
Шулай итеп, түбәндәге чикләрдә Калуга бистәсе территориясен иң нигезле дип санарга. Төньяк ягыннан бистә чиге, Поперечно-Хороводная, Сквозная, Пугачёв һәм Мәсгут Латыйпов урамнары буйлап урнашкан аз катлы төзелеш кырые буйлап, сынык сызык белән уза. Калуганың көнчыгыш чиге башта тимер юл магистрале буйлап уза, аннары, Казан тимер юл төененең бакчачылык ширкәте территориясе буйлап үтеп, көньяк-көнбатышка таба борыла һәм алга таба калкулыкның сөзәге буенча «Калуга»ның Кривой Овраг урамының «Әмәт»нең Тау асты урамы белән урамы кисешкән урынга кадәр бара. Калуганың көньяк чиге, югарыда әйтелгәнчә, Пугачёв чокырының төньяк итәге буйлап Тау асты урамы буйлап йорт биләмәләрен кертмичә уза. Калуганың көнбатыш чиге сынык сызык белән уза, шул исәптән бистә составына Нестеровский Овраг, Нестеровский Спуск, Эшче Яшьләр, Одесса һәм Үзәк урамнары буйлап шәхси йортлар керә.
Административ-территориаль бәйләнеш
үзгәртүБашта бистә Калугин Тавы дип - ул урнашкан чокырлар белән кискәләнгән калкулык исеме буенча аталган. 1920 нче елларда статистика материалларында бистә шулай ук Калугин төзелеше дип атала[5] . Тик 1930 елларда аңа кыскартылган рәсми исем — Калуга беркетелә.
Туган якны өйрәнүче Ренат Бикбулатов һәм язучы Рафаэль Мостафин Калуга атамасының килеп чыгышын түбәндәгечә аңлаталар:
" Даль сүзлегендә:" Калуга - баткак, тоташ сазлыклы урын, тугай, сугарулы болын, камыл" - дип укыйбыз. . Моннан сазлыклы үсемлекнең исеме - калужница (тат. - казаяк), шулай ук «лужа» (күлдәвек) сүзе «калужа»дан кыскартылган. Даль раслаганча, шул ук сүздән Калуга шәһәренең исеме дә туган. Колмәт һәм Әмәт авыллары арасында элек-электән сазлык үләне белән капланган тәбәнәк сазлык булган. Әмәт авылы урнашкан күрше калкулык Калугин тавы дип аталды, ә түбән урыннарда яшәүчеләр үзләре турында: Без Калугадан. Соңыннан бу исем Вишневский урамыннан сул якта урнашкан районга да беркетелгән[6] " [7] .
Халкы
үзгәртү| Ел | Гомүми саны | Ирләр саны | Хатын-кызлар саны |
|---|---|---|---|
| 1917 [8] | 3435
|
1792
|
1643
|
| 1920 [8] | 2583
|
1214
|
1369
|
| 1923 [5] | 2349
|
1123
|
1226
|
Административ-территориаль бәйләнеш
үзгәртү1918 елга кадәр Калуга Тавы Казан губернасы Казан өязенең Воскресенски вулысы составына керә.1918 елда бистә яңа төзелгән Кылык (Яңа Кылык) вулысының бер өлеше була, ә 1920 елда аның белән бергә Татарстан АССРның Арча кантоны составына керә.
Дүрт ел үткәч, Калуга Тавы, башка шәһәр яны авыллары белән беррәттән, Үзәк Башкарма комитет һәм Татарстан АССР Халык Комиссарлары Советының 1924 елның 9 ноябрендәге карары нигезендә Казан составына кертелә[9].
Шул вакыттан бирле инде Казан составындагы шәһәр бистәсе Калуга Тавы (Калуга) бистәсе үзенең район региональ бәйләнешен берничә тапкыр үзгәртә: 1924—1934 елларда ул Шәһәр (Бауман) районы составында, 1934—1942 елларда Молотов районы составында була[10], 1942—1956 елларда - Свердлов районы составында[11], 1956—1973 елларда — Молотов (1957 елның гыйнварыннан - Совет) районы составында, 1973 елдан башлап хәзерге вакытта Калуга Казанның Вахитов районы составында урнашкан.
Тарихы
үзгәртүКалугин бистәсе (Калуга) Әмәт авылыннан төньякка таба, мөгаен, XX гасыр башында чокырлар белән кискәләнгән калкулыкларда барлыкка килгән. Бу территория Әмәт авыл җәмгыятенә XIX гасырдан, бистә үзе барлыкка килгәнче үк керә, монда төньякка, академик бистәгә кадәр сузылган кирпеч заводлары урнашкан.
1924 елда бистә Казан составына керә һәм озак еллар шәһәрнең төзек булмаган шәһәре санала.
Вакыт узу белән бистәдән төньяк һәм көнбатыш яктан шәһәр төзелеше, нигездә, торак төзелә башлый.
1939 елда Калуганың Төньяк читендә 3 нче Казан икмәк заводы[12] — бистә тирәләрендәге бердәнбер предприятие төзелә башлый.
1960—1980 елларда Товарищеская, Эшче Яшьләр, Татцик (хәзер — Мәсгут Латыйпов урамы), Хороводная, Үзәк урамнары буйлап күп катлы торак төзелеше барлыкка килә. Еш кына ул Калуга бистәсен төньякта Академик бистәсеннән аерып торган буш урыннарда алып барыла. Ләкин, нигездә, күпкатлы йортлар бистә читендәге йортлар урынында, бигрәк тә аның сугыштан соңгы елларда Привольная һәм Вишневский урамнары буенда барлыкка килгән көнбатыш өлешендә төзелә. Советлардан соңгы чорда бу территорияләрдә күп катлы торак биналар төзелеше дәвам итте, әмма инде нокталы төзелеш ысулы белән.
Урам челтәре
үзгәртүШулай ук бистә составында формаль рәвештә Тимерчелек тыкрыгы санала, ул де-факто яшәүдән туктаган, аның адресациясе белән барлык йорт биләмәләрен югалткан. Калуганың барлык урамнарыннан иң озыны Үзәк (774 м), иң кыскасы — Сквозная (43 м), Кривой Овраг (68 м), Ракета (71 м) һәм Үзән (79 м) урамнары. Сквозная урамнда бер генә йорт бар.
| Калуга бистәсе урамнары исемлеге | |||
|---|---|---|---|
| Урам исеме | Исем расланган документ[13] | Элеккеге исеме | Озынлыгы (метраларда) |
| Адмирал Нахимов урамы[14] | —
|
—
|
186[15]
|
| Демьян Бедный урамы[16] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
—
|
118[17]
|
| Үзән урамы[18] | Казан шәһәр башкарма комитетының 1961 елның 14 июнендәге 413 номерлы карары
|
Кече Бистә чокыры урамы | 79[19]
|
| Кама аръягы урамы[20] | —
|
—
|
207[21]
|
| Кәкре урам[22] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
Тар урам | 423[23]
|
| Кәкре Чокыр урамы[24] | —
|
—
|
68[25]
|
| Тимерчелек урамы[26] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
—
|
107[27]
|
| Тимерчелек тыкрыгы[28] | —
|
—
|
—
|
| Кече Бистә урамы[29] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
| ||
| Кече Пугачёв Чокыры урамы[30] | —
|
—
|
250[31]
|
| Мәсгут Латыйпов урамы[32] | Казан шәһәре администрациясе башлыгының 2005 елның 8 апрелендәге 741 номерлы карары
|
Татцик урамы | 556[33]
|
| Нахимов Чокыры урамы [34] | —
|
—
|
203[35]
|
| Нестеров урамы [36] | Казан шәһәр башкарма комитетының 1953 елның 1 октябрендәге 755 номерлы карары
|
Морат урамы | 218[37]
|
| Нестеров Чокыры урамы | Казан шәһәр башкарма комитетының 1953 елның 1 октябрендәге 755 номерлы карары
|
Морат чокыры урамы | 235[38]
|
| Нестеров Авышлыгы урамы[39] | Казан шәһәр башкарма комитетының 1953 елның 1 октябрендәге 755 номерлы карары
|
Морат Авышлыгы урамы | 134[40]
|
| Одесса урамы[41] | Казан шәһәр башкарма комитетының 1953 елның 1 октябрендәге 755 номерлы карары
|
Панкратов урамы | 119[42]
|
| Охотская урамы[43] | Казан шәһәр башкарма комитетының 1953 елның 1 октябрендәге 755 номерлы карары
|
Семёнов урамы | 95[44]
|
| Яңа Пугачёв урамы [45] | —
|
—
|
222[46]
|
| Аркылы Бистә урамы [47] | —
|
—
|
85[48]
|
| Поперечно-Хороводная урам [49] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
—
|
243[50]
|
| Аркылы Үзәк урам | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
—
|
161[51]
|
| Кулланучылар урамы [52] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
—
|
97[53]
|
| Пугачёв урамы [54] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
Скобелев һәм Жуков урамдары | 462[55]
|
| Эчше Яшьләр урамы [56] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
Бер яклы Чокыр урамы | 344[57]
|
| Ракета урамы [58] | Казан шәһәр башкарма комитетының 1953 елның 1 октябрендәге 755 номерлы карары
|
Жучка урамы | 71[59]
|
| Җыелма урамы [60] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
Гоголь урамы | 119[61]
|
| Сквозная урамы [62] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
—
|
43[63]
|
| Иске Пугачёв урамы [64] | —
|
—
|
264[65]
|
| Тыныч урам [66] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
Кече Воскресенски урамы | 121[67]
|
| Хороводная урамы [68] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
Жуков һәм Кондратьев урамдары | 571[69]
|
| Үзәк урам [70] | Казан шәһәр советы комиссиясенең 1927 елның 2 ноябрендәге протоколы
|
Воскресенски урамы | 774[71]
|
Калуга бистәсенең урам исемнәре (годонимнары)
үзгәртүКалуга бистәсе чокырлар белән кискәләнгән калкулыкта барлыкка килгән. Шул сәбәпле, аның биш урамы исемнәрендә чокыр һәм төшү (Кәкре Чокыр, Кече Пугачев чокыры, Нахимов Чокыры, Нестеров Чокыры, Нестеров Төшү) сүзләре состав өлеше буларак исәпләнә. Өстәвенә, әлеге урамнарның кайберләрендә чокыр һәм төшү сүзләре элекке исемнәрдә дә була (Морат чокыры, Морат авышлыгы).
Гомумән алганда, Калуга авылындагы урам исемнәрендә танылган шәхесләр исеменнән барлыкка килгән годонимнар өстенлек итә. Барлыгы шундый 11 урам бар, әмма алар тарафыннан бары биш кеше генә мәңгеләштерелгән. Бу кайбер эшлеклеләрнең исемнәрен берничә урам йөртүе белән аңлатыла.
Калуга бистәсе урамнары исемнәрендә мәңгеләштерелгән иң популяр тарихи шәхес булып 1773—1775 еллардагы крестьян сугышы башлыгы Емельян Пугачев (1742—1775) тора. Аның фамилиясе дүрт урам исемендә бар (Пугачев, Яңа Пугачев, Иске Пугачев һәм Кече Пугачев Чокыры). Әлеге шәхеснең мәңгеләшүе — ул большевикларның 1920-нче — 1930 нчы еллардагы идеологик карашларының нәтиҗәсе генә түгел, алар патша чорының фетнә һәм революцион хәрәкәт геройларын данлый. Пугачевның шәхесе әлеге җирлек белән турыдан-туры бәйле. [[1774 ел]да нәкъ менә биредә Казанны камап алган вакытта аның гаскәрләренең сул як канаты уза, аннары Сукно бистәсе урамына бәреп керә.
Рус хәрби пилоты Петр Нестеров (1887—1914) исеме Калуга бистәсенең өч урамы (Нестеров, Нестеров Чокыры, Нестеров Авышлыгы) исемнәрендә мәңгеләштерелгән. Элегерәк шулай ук Нестеров тыкрыгы булган (аның исеме 1967 елның 14 ноябрендәге Казан шәһәр башкарма комитеты указы белән расланган), элек ул Гусин тыкрыгы дип аталган [72] . Россия диңгез командиры адмирал Павел Нахимоның исеме (1802—1855) - ике "Калуга" урамы (Адмирал Нахимов, Нахимов Чокыры) йөртә. Нахимов һәм Нестеров исемнәре Бөек Ватан сугышыннан соң (1941—1945) дәүләт патриотизм идеологиясен көчәйтү дулкынында һәм, нәтиҗәдә, урбанонимнарда революциягә кадәрге рус хәрби геройларын мәңгеләштерү белән бәйле.
Калуга бистәсе урамнарының берсе совет шагыйре һәм җәмәгать эшлеклесе Демьян Бедной (1883-1945) исемен йөртә (1883-1945); хәзерге "Калуга" урамнарыннан бу гомерлеккә мәңгеләштерү өчен бердәнбер очрак (1927). Тагын бер бистә урамы Мәсгут Латыйпов (1913—1987) — татар композиторы һәм дирижёры[73] исемен йөртә (1927—2005 елларда ул Татарстан АССРның Үзәк Башкарма комитеты хөрмәтенә Татцик урамы дип атала).
Калуга бистәсенең өч урамы географик объектлар һәм территорияләр - Украина шәһәре (Одесса), Ерак Көнчыгыш диңгезе яки Хабаровск краендагы бистә (Охотская), Кама аръягы - Татарстан территорияләре хөрмәтенә аталган.
Берничә «Калуга» урамның исемнәре аларның рельеф үзенчәлекләрен чагылдыра. (Үзән, шулай ук югарыда телгә алынган Чокырлар һәм Авышлык), конфигурациясен (Кәкре, Үтәли), характерын (Тыныч, Җыелма), һәм аларның авылдагы урыны ( Үзәк, Аркылы Үзәк).
Элек Калуга бистәсенең Пугачёв чокырына якын көньяк өлеше, мөгаен, Кече бистә дип аталгандыр, бу ике урамның исемнәрен күздә тота (Кече бистә, Аркылы Бистә). Бистәнең шул ук өлешендә, мөгаен, тимерчелек булгандыр, бу хакта сакланып калган годонимнар да (Тимерчелек урамы, Тимерчелек тыкрыгы) күрсәтә.
1927 елда исемнәр алган ике «Калуга» (Эшче Яшьләр, Кулланучылар) урамы коммунистик идеологиянең төсмерен үз эченә ала. Аерым алганда, Кулланучылар урамы 1920 елларда Совет хакимияте ярдәме белән актив үсеш алган кулланучылар кооперациясе хәрәкәте хөрмәтенә аталган.
Калуга бистәсенең ике урамы исемнәрендә фольклор тематикасы — хоровод (Хороводная, Поперечно-Хороводная), тагын берсе-хәрби (Ракета урамы) чагылдырылган.
Моны да карагыз
үзгәртүИскәрмәләр
үзгәртү- ↑ Городские посёлки (жилые массивы) Казани — это, как правило, исторически сложившиеся районы малоэтажной застройки, которые в прошлом являлись пригородными слободами или сельскими поселениями.
- ↑ План города Казани, 1899 г.. Старые карты России и зарубежья. Дата обращения: 2 декабря 2021.
- ↑ План города Казани со слободами. Издание И. Н. Харитонова, 1912 г.. Старые карты России и зарубежья. Дата обращения: 2 декабря 2021.
- ↑ План губернского города Казани. Издание Казанской городской управы 1914 года. Старые карты России и зарубежья. Дата обращения: 2 декабря 2021.
- ↑ 5,0 5,1 .
- ↑ То есть там, где расположен нынешний посёлок Калуга.
- ↑ Бикбулатов Р., Мустафин Р. Казань и её слободы(рус.). — Казань: Издательство «Заман», 2001. — С. 184—185. — 208 с.
- ↑ 8,0 8,1 .
- ↑ О включении в черту города Казани пригородных селений: Ивановское, Калугино-горское, Ново-клыковское, Подаметьевская, Савиновская, Удельная и Жировка // Советская политика за 10 лет по национальному вопросу в РСФСР. Систематический сборник действующих актов правительств Союза ССР и РСФСР по делам национальностей РСФСР(рус.) / Сост.: И. Лазовский и И. Бибин; под общей ред. Г. К. Клингера. — Москва: Государственное издательство, 1928. — С. 156. — 499 с.
- ↑ Список посёлков, слобод и улиц, входящих в черту г. Казани // Вся Казань: Справочная книга по городу Казани / Сост.: М. Бубеннов, Н. Козлова, А. Никольский и др. — Казань: Редакция газеты «Красная Татария» — «Кызыл Татарстан», 1940. — С. 265. — 286 с.
- ↑ Татарская АССР: административно-территориальное деление на 1 января 1956 г. / сост. Б. М. Еникеев. — Казань: Таткнигоиздат, 1956. — С. 13. — 415 с.
- ↑ История хлебозавода. әлеге чыганактан 2021-11-30 архивланды. 2021-12-27 тикшерелгән.
- ↑ Реестр названий улиц города Казани. Утверждён Постановлением Исполнительного комитета г. Казани от 3 февраля 2016 года № 286. әлеге чыганактан 2021-01-12 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Адмирала Нахимова в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Адмирала Нахимова в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Демьяна Бедного в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Демьяна Бедного в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Долинная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Долинная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Закамская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Закамская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Кривая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Кривая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Кривой Овраг в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Кривой Овраг в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Длина Кузнечной улицы на карте Казани. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Длина Кузнечной улицы на карте Казани. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Де-факто Кузнечный переулок в посёлке Калуга уже прекратил существование.
- ↑ Малая Слободская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Мало-Пугачевский Овраг в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Мало-Пугачевский Овраг в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Масгута Латыпова в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Масгута Латыпова в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Нахимовский Овраг в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Нахимовский Овраг в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Нестеровская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Нестеровская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Нестеровский Овраг в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Нестеровский Спуск в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Нестеровский Спуск в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Одесская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Одесская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Охотская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Охотская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Ново-Пугачёвская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Ново-Пугачёвская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Поперечно-Слободская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Поперечно-Слободская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Поперечно-Центральная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Поперечно-Хороводная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Поперечно-Центральная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Потребительская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Потребительская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Пугачёвская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Пугачёвская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Рабочей Молодёжи в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Улица Рабочей Молодёжи в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Ракетная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Ракетная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Сборная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Сборная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Сквозная улица (Калуга) в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Сквозная улица (Калуга) в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Старо-Пугачевская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Старо-Пугачевская улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Тихая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Тихая улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Хороводная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Хороводная улица в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Центральная улица (Калуга) в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Центральная улица (Калуга) в Казани. әлеге чыганактан 2021-12-02 архивланды. 2021-12-02 тикшерелгән.
- ↑ Амиров К. Ф., Ахметзянова Р. Х., Вениаминов Р. Г. . — 3000 экз. — ISBN 978-5-93962-293-6.
- ↑ Амиров К. Ф., Ахметзянова Р. Х., Вениаминов Р. Г. . — 3000 экз. — ISBN 978-5-93962-293-6.