Иван Суслопаров
Иван Алексеевич Суслопаров (1897 елның 19 октябре, Крутихинцы, Вятка өязе, Вятка губернасы, Россия империясе — 1974 елның 16 декабре, Мәскәү, ССРБ) — совет хәрби эшлеклесе, дипломат һәм разведчик, артиллерия генерал-майоры (1940). Франциядә ССРБ илчелеге каршында хәрби атташе (1939—1941), Союз гаскәрләре штаблары каршында Франциядә совет хәрби миссиясе башлыгы (1944—1945). Беренче бөтендөнья сугышы, Россиядә ватандашлар сугышы һәм Бөек Ватан сугышында катнашкан.
| Иван Суслопаров | |
|---|---|
 | |
| Туган | 19 октябрь 1897 Нократ өязе[d], Нократ губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 16 декабрь 1974 (77 яшь) Мәскәү, СССР |
| Күмү урыны | Введен зираты[d] |
| Ватандашлыгы |  СССР |
| Һөнәре | дипломат, хәрби хезмәткәр |
| Катнашкан сугышлар/алышлар | Беренче бөтендөнья сугышы, Русия ватандашлар сугышы һәм Алман-совет сугышы |
| Хәрби дәрәҗә | генерал[d] һәм генерал-майор[d] |
 | |
1945 елның 7 маенда Реймста совет командованиесе исеменнән Алмания капитуляциясе турындагы актка (совет һәм Россия тарихында «капитуляциянең башлангыч протоколы» дип атала) кул куя.
Тормыш юлы
үзгәртүИван Суслопаров 1897 елның 19 октябрендә Нократ губернасының Нократ өязе Нагорск волосте Крутихиносы авылында крестьян гаиләсендә туа[1]. Милләте буенча — рус[2].
Тарих фәннәре кандидаты А. П. Скорев күрсәткәнчә, Иван Суслопаров авыл мәктәбенең 3 сыйныфын тәмамлаган, шуннан соң тегүченең ярдәмчесе, ә аннары батрак булып эшләгән[3]. 1912 елда шулай ук шәһәр училищесының бер сыйныфын тәмамлый.
1916 елның маенда Рус император армиясенә алына. Беренче бөтендөнья сугышында Төньяк фронтта хәрби хәрәкәтләрдә катнаша, 109 нчы запас полк бүлеге командиры, аннары 14 нче махсус полк командиры була, кече унтер-офицер исеменә кадәр күтәрелә. Февраль инкыйлабыннан соң Суслопаров рота комитеты рәисе, шулай ук полк комитеты әгъзасы итеп сайлана[2].
Октябрь инкыйлабы вакытында Суслопаров Петроградта булган. 1917 елның 25 октябрендә большевиклар ягында Петроградта Октябрь кораллы күтәрелешендә катнаша.
1918 елдан Кызыл Армиядә. Ватандашлар сугышы вакытында Көнчыгыш Һәм Көньяк фронтларда дивизиясе ВЦИК исемендәге 30 нчы Иркутск укчылар составында сугыша. Сугыштан соң Кызыл Армиядә хезмәт итүен дәвам итә. Киев берләштерелгән хәрби мәктәбен (1925) һәм Дзержинский исемендәге Артиллерия академиясенең инженер-команда факультетын тәмамлый (1938). Бригада командиры (19.11.1938).
1939 елның октябрендә Суслопаров Парижда Хәрби атташе вазыйфасына билгеләнә.
1940 елда РККАда генераль исемнәр кертелгәч, Иван Суслопаровка артиллерия генерал-майоры исеме бирелә[4].
Бөек Ватан сугышы башлану белән генерал Суслопаров Кызыл армиянең артиллерия штабы начальнигы булып хезмәт итә; аннары — офицерлар составын камилләштерү буенча Артиллерия Кызыл Байрак курслары башлыгы. 1943 елның гыйнварыннан — Көнбатыш фронтның 10 нчы армиясе урынбасары, 1943 елның апреленнән — артиллериясе белән идарә итүче[5].
1944 елның җәендә Суслопаров яңадан Парижга җибәрелә, анда ул Союз гаскәрләре штаблары каршындагы совет хәрби миссиясе башлыгы була.
1945 елның 6 маенда кич белән генерал Суслопаров Көнбатыш союздашлары ставкасына чакырыла. Эйзенхауэр үтенече буенча Суслопаров Мәскәүгә Алмания капитуляциясе турында килешү текстын тапшыра. Билгеләнгән капитуляция турындагы актка кул кую вакытына (1945 елның 7 маенда 2 сәгать 30 минутка билгеләнгән) рөхсәт килмәгәч, Суслопаров җаваплылыкны үз өстенә алган һәм ССРБ исеменнән документка кул куйган. Кул кую тантанасыннан соң гына Мәскәүдән совет вәкиленә кул куюны тыючы җавап килә.
Совет хөкүмәте капитуляция турындагы актка яңа имза куюга үз сүзендә тора, бу 1945 елның 8 маеннан 9 маена Карлсхорстта, Берлин янында эшләнә. Суслопаров бу тантанада катнаша.
Сугыштан соң генерал Иван Суслопаров Хәрби-дипломатик академиядә укытучылык эшендә була. 1955 елның мартында отставкага чыга.
Иван Суслопаров 1974 елның 16 декабрендә Мәскәүдә вафат була. Введен зиратында җирләнгән.
Бүләкләр
үзгәртү- Ленин ордены (21 февраль, 1945 елның 21 феврале)[6];
- өч Кызыл Байрак ордены (1943 елның 14 мае, 1944 елның 3 ноябре, 1949 елның 20 июне);
- II дәрәҗә Суворов ордены (1943 елның 28 сентябре);
- Кызыл Йолдыз ордены;
- Батырлык өчен медале (1967 елның 28 октябре)[7];
- «Мәскәүне саклау өчен» медале
- «1941—1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Алманияне җиңгән өчен» медале.
Хәтер
үзгәртү- Иван Суслопаров исемен Киров өлкәсенең Слободской районы Семак авылында урам йөртә[8].
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Ерофеев Ю. Н. (2016-11-24). Генерал, вошедший в историю. Независимое военное обозрение.
- ↑ 2,0 2,1 Алексеев М. А., Колпакиди А. И., Кочик В. Я. Энциклопедия военной разведки. 1918—1945 гг.. — М.: Кучково поле; Ассоциация «Военная книга», 2012. — 975 с. — 200 экз. — ISBN 978-5-99-500219-2.
- ↑ Скогорев А. П.. Суслопаров Иван Алексеевич. Лица Москвы. Московская энциклопедия. әлеге чыганактан 2016-03-04 архивланды. 2022-05-11 тикшерелгән.
- ↑ Газета «Красная звезда» (№ 135 от 12 июля 1940 года); цитируется по Ерофеев (2006)
- ↑ Лота В. И. Как был подписан предварительный акт о капитуляции фашистской Германии // Военно-исторический журнал. — № 2. — С. 3—8.
- ↑ Суслопаров Иван Алексеевич 2018 елның 4 октябрь көнендә архивланган. «Илнең каһарманнары» сайтында
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета от 28 октября 1967 года. См. также: Указ Президиума Верховного Совета от 28 октября 1967 года // Ведомости Верховного Совета СССР. — 1967. — № 44 (1390). — С. 713—714.
- ↑ Ивана Суслопарова Улица. Классификатор адресов Российской Федерации.
Әдәбият
үзгәртү- Акт о капитуляции Германии 2022 елның 21 июнь көнендә архивланган. / Филитов А. М. // А — Анкетирование. — М. : Большая российская энциклопедия, 2005. — С. 361. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 1). — ISBN 5-85270-329-X.
- Алексеев М. А., Колпакиди А. И., Кочик В. Я. Энциклопедия военной разведки. 1918—1945 гг.. — М.: Кучково поле; Ассоциация «Военная книга», 2012. — 975 с. — 200 экз. — ISBN 978-5-99-500219-2.
- Артамонов М. Д. Введенские горы. — М.: Московский рабочий, 1993. — 203 с. — (Московский некрополь).
- Болтунов М. Е. Победная точка // Ориентир : журнал. — 2017. — № 5. — С. 70—74.
- В. И. Ленин и кремлевские курсанты: воспоминания бывших кремлевских курсантов о Владимире Ильиче Ленине. — М.: Московский рабочий, 1987. — 300 с.
- Винокуров В. И. Полпред при втором фронте(үле сылтама) // Военно-промышленный курьер : газета. — 2017. — 18 октября (№ 40). — С. 11.
- Вторая мировая война в воспоминаниях У. Черчилля, Ш. де Голля, К. Хэлла, У. Леги, Д. Эйзенхауэра / Сост. Е. Я. Трояновская. — М.: Политиздат, 1990. — 558 с. — ISBN 5-250-00782-1.
- Залесский К. А. Великая Отечественная война. Большая биографическая энциклопедия. — М.: АСТ, 2013. — 1759 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-17-078426-4.
- Лота В. И. Увидеть красный свет // Российской военное обозрение : журнал. — 2008. — № 6 (53). — С. 36—41.
- Лота В. И. Увидеть красный свет // Российской военное обозрение : журнал. — 2008. — № 7 (54). — С. 41—47.
- Лота В. И. Как был подписан предварительный акт о капитуляции фашистской Германии // Военно-исторический журнал. — 2009. — № 2. — С. 3—8.
- Лурье В. М., Кочик В. Я. ГРУ: дела и люди. — М., СПб.: «ОЛМА-Пресс», «Нева», 2002. — 640 с. — ISBN 5-7654-1499-0, ISBN 5-224-03528-7.
- Савойский А. Г. Белые страницы отечественной истории: 7 мая 1945 года // «Белые пятна» российской и мировой истории : журнал. — 2012. — № 4. — С. 53—62.
Сылтамалар
үзгәртү- Ерофеев Ю. Н. (2016-11-24). Генерал, вошедший в историю. Независимое военное обозрение.
- Скогорев А. П.. Суслопаров Иван Алексеевич. Лица Москвы. Московская энциклопедия. әлеге чыганактан 2016-03-04 архивланды. 2022-05-11 тикшерелгән.