Wikipedia

Габриэла Прейссова

Габриэла Прейссова (чех. Gabriela Preissová), тумыштан Аскерова (Sekerová), шулай ук Думонтова Матильда (Matylda Dumontová, псевдонимы астында билгеле, 23 март 1862, Куна-Гора — 27 март 1946, Прага) — чех язучысы[9] һәм драматург.

чех. Gabriela Preissová
Сурәт
Җенес хатын-кыз[1]
Ватандашлык  Австрия империясе
 Аустрия-Маҗарстан
 Чехословакия
Тугандагы исем чех. Gabriela Sekerová
Тәхәллүс Matylda Dumontová
Туу датасы 23 март 1862(1862-03-23)[2][3][1][…]
Туу урыны Кутна-Һора[d], Боһемия кыйраллыгы[d], Австрия империясе[3][4][5][…]
Үлем датасы 27 март 1946(1946-03-27)[2][3][1][…] (84 яшь)
Үлем урыны Прага, Третья Чехословацкая Республика[d][3][4][5][…]
Җирләнгән урыны Вишеһрад зираты[d][6]
Кабер сурәте
Балалар Dimitrij Preiss[d]
Һөнәр төре язучы, драматург, балалар язучысы, прозачы, мөхәррир
Эшчәнлек өлкәсе әдәбият[7]
Активлык урыны Һодонин[d][8] һәм Ославани[d][8]
 Габриэла Прейссова Викиҗыентыкта

Биографиясе

үзгәртү
 
Габриэла Прейссова 1905 елда

Габриэла Прейссова 1862 елның 23 мартында[9] Куна Гора шәһәрендә туган. Прагада архивариус гаиләсендә белем ала.

Яшь сагында бераз Муравская Словакияда Гудонин шәһәрендә үткәрә. Милли фольклор белән мавыга[10].

15 яшендә Матильда Думонтова псевдонимы астында «Дворовый и помешичья дочь» хикәясен яза. 1883 елда «Движение» («Күңел») журналында «Горестная шутка» исеме астында аның авыл тормышына багышланган хикәясе басылып чыга.

1889 елда словак крәстияннәрнең көнкүреше турында очерк һәм хикәяләр җыентыгы «Картинки из словацкого края» (Obrázky ze Slovácka) басылып чыга, ул аңа билдәлелек китерә[11]. Соңыннан морав һәм венгр словакларның, вак мещаннарның, сирәкләп интеллигенциянең тормошонан башка әсәрләр бастырып чыгара: «Ideály» (1889), «Z mého alba» (1890), «Crty ze Slovácka» (1890), «Nové obrázkv a črty» (1893), «Obrázky bez rámů» (1895), «Korutanské povídky» (1896), «Kdyź hvězdy padaly» (1898), «Povidky» (1890 и 1899), «Talmové zlato» (1901), «Porosené pavučiny» (1902), «Máky a žitě» (1903) һәм башкалар. Прейссованың хикәяләре эффектлы, хәрәкәт белән тулы һәм славян халкына мөхәббәт белән тулы. Күп әсәрләре поляк, рус һәм француз телләренә тәрҗемә ителгән[9].

Каринтиянең дөньяви һәм крәстияннәр тормышын сүрәтләгән соңгы әсәрләре гади һәм беренче әсәрләренең дәрәҗәсе кимәленә җитми.

Прейссованың драмалары —«Хозяйка раба» (Gazdina roba) һәм «Ее падчерица» (Její pastorkyňa, 1890), аларда вакигалар Моравия Словакиясендә бара[12], — словакча язылган, реалистик һәм словак көнкүрешен сурәтли[9].«Хозяйка раба» — көчле социаль акцент белән күңел драмасы, геройлары булып словак авылының гади кешеләре тора[13]. Габриэла Прейссова «Ее падчерица» пьесасына тәнкыйтчеләрнең гаеп ташлауларын авыр кабул итә һәм соңыннан игътибарын хатын-кыз өчен танылган китапларга юнәлтә[14].

Композитор Йозеф Ферстер Габриэла Прейссованың «Хозяйка раба» пьесасы буенча «Ева» операсы өчен либретто яза. Ул 1899 елның 1 гыйнварында беренче тапкыр Прагада Милли театрда башкарыла.

Композитор Леош Яначек Габриэла Прейссованың «Ее падчерица» пьесасы буенча «Енуфа» операсы өчен либретто яза (1890), аның премьерасы 1904 елның 21 гыйнварында Вевержи урамындагы театрда — Брно шәһәренең Милли театр филиалында үтә. «Енуфа» бөтен дөньяда киң танылган[15][16]. 2018 елның 11 июлендә опера Станиславский һәм Немирович-Данченко исемендәге Мәскәү музыка театрының төп сәхнәсендә куела[17].

1894 елда Львовта поляк журналистлары һәм язучылары съездында катнаша (Zjazd Literatów i Dziennikarzy Polskich). 1896 елда Мәскәүгә, Түбән Новгородка бара, анда алган тәэссоратларны «Рус сәяхәте картиналары»нда сүрәтли[18].

Беренче ире белән Каринтияда Клагенфуртта ике ел яши. Икенче ире, Австрия армиясе полковнигы белән Пулага күчеп килә, аннан Италиягә һәм Франциягә чыга. Беренче бөтендөнья сугышы елларында аның ире Миловицада әсирләр өчен лагерь начальнигы була. Габриэла Прейссова рус хәрби әсирен үтергән өчен шәхсән хөкем итә[19].

Ике сугыш арасы чорда Прагада яши[20].

1946 елның 27 мартында 85 яшендә Прагада вафат була. Вышеград зиратында җирләнә[21].

Шәхси тормышы

үзгәртү

1880 елда Ян Прейсска кияүгә чыга (Preiss Jan Nepomuk, 1838—1908). Аның вафатынан соң, 1908 елда Алберт Адольфка (Adolf Halbaerth, 1858—1949) кияүгә чыга.

Хәтер

үзгәртү

Габриэла Прейссова исеме белән Брно, Простеев һәм Карин урамнары атала[22].

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 FemBio database
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Чешская национальная авторитетная база данных
  4. ↑ 4,0 4,1 Тасвирый сәнгать әрхибе — 2003.
  5. ↑ 5,0 5,1 Regional Database of the Central Bohemian Research Library in Kladno
  6. ↑ BillionGraves — 2011.
  7. ↑ https://jh.tritius.cz/authority/536154
  8. ↑ 8,0 8,1 Vědecká knihovna v Olomouci REGO
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Прейссова, Габриэла // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
  10. ↑ Габриэла Прейссова. Радио Прага(10 июня 2020). Дата обращения: 16 марта 2021.
  11. ↑ Якубец, Ян. История чешской литературы. Ч. 2: Современная чешская литература от 60-х годов XIX-го века до наших дней / Я. Якубец, А. Новак ; Пер. Ек. Н. Матвеевой и д-ра Вячеслава Куста. — Прага: Пламя, 1926. — С. 116. — 224 с.
  12. ↑ Габриэла Прейссова. Радио Прага(10 июня 2020).Дата обращения: 16 марта 2021.
  13. ↑ Музыка XX века : Очерки : В 2 ч. : Ч. 1. 1890-1917. Кн. 2 / ред. д-р искусствоведения Д. В. Житомирский. — М.: Музыка, 1977. — С. 355. — 571 с.
  14. ↑ Габриэла Прейссова. Радио Прага (10 июня 2020). Дата обращения: 16 марта 2021.
  15. ↑ Якубова, Наталия. Она и её падчерица. Независимая газета (4 октября 2012). Дата обращения: 16 марта 2021.
  16. ↑ Габриэла Прейссова. Радио Прага (10 июня 2020).Дата обращения: 16 марта 2021.
  17. ↑ Павлова, Мария.Почему каждый должен послушать «Енуфу» Леоша Яначека. Российская газета (2 марта 2018). Дата обращения: 16 марта 2021.
  18. ↑ Габриэла Прейссова. Радио Прага (10 июня 2020).Дата обращения: 16 марта 2021.
  19. ↑ Габриэла Прейссова. Радио Прага (10 июня 2020).Дата обращения: 16 марта 2021.
  20. ↑ Габриэла Прейссова. Радио Прага (10 июня 2020).Дата обращения: 16 марта 2021.
  21. ↑ Габриэла Прейссова. Радио Прага (10 июня 2020). Дата обращения: 16 марта 2021.
  22. ↑ Габриэла Прейссова. Радио Прага (10 июня 2020). Дата обращения: 16 марта 2021.

Әдәбият

үзгәртү
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Габриэла_Прейссова&oldid=2995185