Выборг килешүе
Выборг килешүе - Выборгта 1609 елда Швеция һәм Россия арасында Василий Шуйский хакимиятенә хәрби ярдәм күрсәтү турында имзаланган 7 документ пакеты .
| Выборг килешүе | |
| Урын | Круглая башня[d] |
|---|---|
| Кул куючы | Швед империясе[d] һәм Рус дәүләте |
Шартлар
үзгәртүКилешү шартлары һәм аңа яшерен беркетмә шартлары буенча өязе белән Корела ныгытмасына алмашка Швеция Россия тарафыннан түләнә торган яллаучылар корпусын тәкъдим итә. 1609 ел -1610 елларда Я. П. Делагарди командованиесе астында швед ярдәмче корпусыЯлган Дмитрий II тарафдарларына һәм Польша интервенциячеләренә каршы сугышларда катнаша. Шуйскийны җимергәннән соң, Делагарди, руслар килешү шартларын үтәмәү сылтавы белән, 1610 - 1613 елларда Новгородны һәм башка Төньяк рус шәһәрләрен яулап, Швецияне Россия ыгы-зыгысына тагын да ныграк җәлеп итеп, Түбән Новгородны ала. 1614 - 1617 елларда Михаил Романов хакимияте оккупацияне туктату турында сөйләшүләр алып бара, ләкин шведлар территориаль ташлама өчен тора. Сөйләшүләр берничә тапкыр яңарган хәрби хәрәкәтләр шартларында уза һәм Столбово солыхына кул кую белән тәмамлана
В. Похлебкин бәяләвенчә, 1614-1617 " өчьеллык сугыш» «Василий Шуйский каршындагы Рус дипломатиясенең хатасы» — мәңгелек һәм традицион дошманнар арасыннан авыр минутта союздашны некритик сайлау дип атала.»
Алшартлар
үзгәртүПольшада Мәскәү тәхетенә дәгъва итүче турында беренче хәбәрләр барлыкка килү белән, Карл ІХ Көнчыгыштагы вәзгыятькә күбрәк игътибар бирә башлый. Бер яктан, Швеция Польша белән сугыша һәм аны Россия җирләре исәбенә яисә Россия белән якынаюы хисабына көчәйтүгә юл куймаска кирәк. Икенче яктан, күптән түгел Россия белән тынычлык килешүе имзаланды, аның нигезендә Швецияга Ингерманландның күпчелек өлешен кире кайтарырга туры килде. Мәскәү хакимиятенең авыр хәленнән файдаланырга һәм бер үк вакытта Речь Посполитая көчләрен бәйләргә карар итеп, 1604 ел башында патша Борис Годуновка ярдәм өчен зур армия тәкъдим итә. 1605 елның февралендә килешү төзү өчен Стокһольмнан Мәскәүгә илчелек китә. Хәрби ярдәмнең бәясе Ивангород, Ям, Копорье һәм Корела шәһәрләрен Швециягә тапшыру була[1] . Борис Годуновның кинәт үлеме аркасында сөйләшүләр үтми, һәм Ялган Дмитрий тиздән тәхеткә утыра.
1606 ел азагында, илнең көньягында крестьян күтәрелеше булганда, һәм соңрак, 1608 елның маенда, Ялган Дмитрий II гаскәрләре Мәскәүгә якынлашкач, Карл Россия чикләренә ачык һөҗүм турында уйлый башлый. Ләкин, Ливониядә Польша белән барган сугыш моның өчен гаскәр җибәрергә мөмкинлек бирми [1] .
Выборг килешүе төзү
үзгәртү
Ордин, Кесар Филиппович “Финляндияне яулап алу. Басылмаган чыганаклардан тасвирлау тәҗрибәсе. " I том - SPb: Тип. И. Н. Скороходова, 1889
1608 елның җәендә Василий Шуйскийның позициясе кискенләшә - Мәскәү Тушиннар белән чолгап алына, һәм 10 августта патша үзе Швеция патшасына хәрби ярдәм сорап хат җибәрә. М.В. Скопин-Шуйский Новгородка сөйләшүләр һәм гаскәр җыю өчен җибәрелә. Новгородта беренчел сөйләшүләр өчен Швеция ягыннан Балтыйк буе илләренең баш офицеры Мансфельд Монс Мортенссон бара. Ноябрь азагына алар Россияга 5 мең кешенән торган швед ярдәмче корпусын җибәрергә һәм ялчыларга Мәскәү хакимиятеннән зур хезмәт хакы түләргә ризалаша. Традицион дошманның, шведларның якынлашып килүе турындагы хәбәр, чик шәһәрләрендә яшәүчеләрнең ризасызлыгын уята, алар, башта Псков, аннары Корела һәм Орешек бер-бер артлы Ялган Дмитрий II ягына китә
Аннан соң, илчеләр Россия илчелегенең барлык әгъзаларына бүлмәдән чыгарга тәкъдим итә, һәм Швеция вәкилләре алга таба сөйләшүләрне яшермәскә ант бирә. Нәтиҗәдә, килешүгә яшерен беркетмә имзалана, аның нигезендә Корела ныгытмасы округы белән [2] [3] Швециягә мәңгегә бирелә. Кореланың географик позициясе оборона өчен уңайлы түгел, һәм Шуйский хакимиятенә "әгәр ирекле тапшырмаса, шведлар бу территорияне корал белән алулары" [1] билгеле була; өстәвенә, бу вакытта Корела Шуйскийныкы булмый. Шуңа карамастан, өстәмә сөйләшүләрнең сере дәүләт территориясен ирекле рәвештә туктату илдә патшага булган ризасызлыкны тагын да арттырыр дип курку белән бәйле.
Килешү һәм яшерен беркетмә 28 февралдә имзалана. Ике якның да поляклар белән аерым килешүләр төзмәү бурычы аерым сызыкта языла, һәм 13 ел элек төзелгән Тявзин тынычлык килешүе дә ратификацияләнә .
Өстәмә документлар
үзгәртү
Яшерен беркетмәдә Швеция гаскәрләре чикне узганнан соң 3 атна үткәч, Швеция корпусы белән җитәкчелек итүче Делагардига Скопин-Шуйский кул куйган раслау грамотасы, һәм тагын 2 айдан соң патша кулы белән хатлар биреләчәге каралган. Корела 11 атнадан соң (ягъни патша грамоталары белән бер үк вакытта) тапшырылырга тиеш, аның халкы шәһәрдән чыгып китәргә һәм «Рускә» китәргә тиеш
Твердагы сугыштан соң, Делагарди корпусында тәртипсезлекләр була, нигездә хезмәт хакын даими түләмәү аркасында, ялчыларның күбесе гаскәрне калдыра. Шактый сирәгайган корпус Валдайга китә, анда көзгә Делагарди патша тарафыннан килешү шартларын ниндидер раслауын һәм аңа һәм швед короленә адресланган Скопин-Шуйскийдан тагын ике раслау грамотасын ала. Әмма шуннан соң да шәһәр тапшырылмый.
Төрле сылтаулар белән Корелия хакимияте патша боерыгын үтәүне [4] Шуйский җимерелгәнгә кадәр кичектерә. Бу шартларда шведлар вәгъдә ителгәнне көч белән алырга була - Рус-Швеция сугышы башлана (1610—1617).
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 Шаскольский.
- ↑ Юхан Видекинд упоминает, что грамота с полномочиями русских послов была подписана не царём, а Скопиным-Шуйским, что позволяет предположить, что инициатива заключения секретного соглашения о передачи Корелы принадлежала именно ему. См. комментарии к переводу книги Видекинда .
- ↑ Видекинд винит шведских посланников в том, что они не добились бо́льших уступок, поскольку у русских послов были полномочия передать шведам и Ивангород.
- ↑ Возможно, они имели тайное указание Василия не сдавать город. См. Шаскольский.
Чыганаклар
үзгәртү- Юхан Видекинд История шведско-московитской войны XVII века. М.: РАН, 2000.[1]
- Шаскольский И. П. Шведская интервенция в Карелии в начале XVII в. Петрозаводск: Госиздат КАССР, 1950. 167 с.[2]
- В. В. Похлёбкин. Внешняя политика Руси, России и СССР за 1000 лет в именах, датах, фактах. М.: «Международные отношения», 1995.