Валаам бистәсе
Валаам (фин. Valamo) — Карелия Республикасы Сортавала районының Сортавала шәһәр җирлеге составындагы поселок. Ладога күлендәге Валаам утравының төньяк ярында урнашкан.
| Валаам бистәсе | |
|---|---|
 | |
| Ил | Россия |
| Координатлар | 61°23'23.71"тн, 30°56'49.45"кнч, 61°23'13.20"тн, 30°57'0.00"кнч |
Тарихы үзгәртү
Бистә Бөек Ватан сугышы тәмамланганнан соң беренче елларда, элек Финляндиягә караган Ладога Карелиясе территориясе СССРга күчкәч оеша. Җирле фин халкы Финляндиягә күчә. Бушаган территорияләргә СССР гражданнары — рус, татар, белоруслар һ.б. күчерелә. 1952 елда Валаамага шәһәр тибындагы курорт бистәсе статусы бирелә. 1984 елда инвалидлар йорты материкка, Карелиянең Олонец районына күчерелә.
Инвалидлар йортыннан тыш, Валаамда Валаам тарихи-мәдәни һәм ландшафт музей-тыюлыгы (1979-1992), Валаама урман хуҗалыгы, метеостанция, авыл хастаханәсе, мәктәп, балалар бакчасы, мәдәният йорты, юл ремонтлау-төзелеш участогы, элемтә бүлеге, китапханә эшли.
2003 елда, Карелия Республикасы Законы нигезендә, бистә муниципаль берәмлекләр исемлегенә кертелгән һәм Валаам авыл җирлегенә мөстәкыйль статус бирелгән.
Әмма 2005 ел башында Сортавала авыл җирлеге администрациясе башлыгы С.В. Рыжков Валаам бистәсендәге үзидарәне бетерү һәм аны Сортавала шәһәр җирлеге составына кертү турында Карар Чыгара. Валаам авыл җирлегенең кайбер кешеләре бу карар белән килешмәгән. Килеп туган конфликт Карелия Республикасы Югары судында, ә аннары Россия Федерациясе Югары Судында суд ташламасына күчте. 2006 елның июлендә эшкә Патриарх Алексей II кушыла.
Дәүләт һәм муниципаль милек, торак йортларны да кертеп, монастырьга тапшырыла.
Валаам поселогы эшләгән елларда Сортавала шәһәр җирлеге составында утрауда Валаам авыл хастаханәсе (телемедицина кабинеты белән амбулатория ачылган), балалар бакчасы, өч шәхси эшмәкәрнең азык-төлек кибете, хәзерге вакытта берсе - «Валаам-Сервис» ҖЧҖ, аны гамәлгә куючы Валаам монастыре, Валаам авыл клубы юкка чыга, ә Валаам урман хуҗалыгы «Сортаваль үзәк урманчылыгы» ДКУ Валаам участок урманчылыгына әверелә.
2016 ел башына бистәдә Валаам төп гомуми белем бирү мәктәбе, табиб амбулаториясе, универсаль тамаша залы булган мәдәният йорты, элемтә бүлеге, кибет, полиция пункты эшли.
Сортавала шәһәреннән муниципаль транспорт элемтәсе юк.
Халкы үзгәртү
| Халык саны | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1959[2] | 1970[3] | 1979[4] | 1989[5] | 2010[6] | 2013[7] |
| 1351 | ↘1132 | ↘937 | ↘487 | ↘447 | ↗466 |
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. әлеге чыганактан 2011-08-22 архивланды.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Сельские населенные пункты Республики Карелия
- ↑ Численность населения в разрезе сельских населенных пунктов Республики Карелия по состоянию на 1 января 2013 года. әлеге чыганактан 2015-01-03 архивланды. 2015-01-03 тикшерелгән.
Чыганаклар үзгәртү
- Резников Л. Я. Валаам раскрывает тайны: Историко-краеведческий очерк. — Петрозаводск: Карелия, 1975. — 168, [16] с.
- Резников Л. Я. Валаам — жемчужина Ладоги / Фото В. Б. Дорожинского; Текст Л. Я. Резникова. — Петрозаводск: Карелия, 1977. — 16 с.
- Валаам — феномен природы / А. А. Кучко, И. П. Лазарева, Р. М. Морозова, Н. А. Белоусова, Ю. П. Курхинен; Институт леса КарФ АН СССР. — Петрозаводск: Карелия, 1988. — 112, [8] с. — (Природа и человек). — 30 000 экз. — ISBN 5-7545-0085-8.
- Левиаш Т. Л. Государственный историко-архитектурный и природный музей-заповедник Валаам: Путеводитель. — Петрозаводск: Карелия, 1989. — 104 с.
- Экосистемы Валаама и их охрана / А. А. Кучко, Н. А. Белоусова, А. В. Кравченко и др. — Петрозаводск, 1989
- Карелия: энциклопедия: в 3 т. / гл. ред. А. Ф. Титов. Т. 1: А — Й. — Петрозаводск: ИД «ПетроПресс», 2007. С. 190—400 с.: ил., карт. ISBN 978-5-8430-0123-0 (т. 1)