Борис Кадомцев
Борис Борисович Кадомцев (1928 елның 9 ноябре, Яркәнт, Талды-Курган өлкәсе — 1998 елның 19 августы, Мәскәү, Россия) — совет һәм Россия физигы, ССРБ Фәннәр академиясе академигы (1970; 1991 елдан — РФА, 1962 елдан ССРБ ФА әгъза-корреспонденты), физика-математика фәннәре докторы.
| Борис Кадомцев | |
|---|---|
 | |
| Туган | 9 ноябрь 1928[1] Пенза, Урта Идел өлкәсе, РСФСР, СССР[1] |
| Үлгән | 19 август 1998 (69 яшь) Мәскәү, Россия |
| Күмү урыны | Троекуров зираты[d] |
| Ватандашлыгы |  СССР Россия |
| Әлма-матер | МДУның физика факультеты[d] |
| Һөнәре | физик |
| Эш бирүче | Физико-энергетический институт[d] һәм "Курчатов институты" илкүләм тикшеренү үзәге[d] |
| Гыйльми дәрәҗә: | физика-математика фәннәре докторы[d] |
Тормыш юлы
үзгәртүБорис Кадомцев Мәскәү дәүләт университетының физика факультетын тәмамлый (1951). Физика-энергетика институтында (Обнинск) атом-төш энергиясенең теоретик мәсьәләре өстендә эшли.
1956 елдан И. В.Курчатов исемендәге Атом энергиясе институтында эшли. Төп тикшеренүләре плазма физикасына һәм идарә ителгән термоядер синтез мәсьәләсенә багышланган. 1976—1998 елларда «Физик фәннәр уңышлары» журналының баш мөхәррире була[2].
1998 елның 19 августында вафат була, Троекурово зиратында җирләнгән[3].
Фәнни эшчәнлек
үзгәртүУл плазманың тотрыксызлыгының кайбер төрләрен фаразлый һәм турбулент плазмаларда күчерү күренешләре (диффузия һәм җылылык үткәрү) нигезләре теориясенә нигез сала. Магнит кырында плазманың аномаль үз-үзен тотышы күренешенә күләмле аңлатма бирә. Кайбер эшләре тороидаль магнит камераларында — токамакларда плазманы термоизоляцияләү проблемасына багышланган.
Кисәкчәләрдә дулкыннарның таралуын һәм дулкыннарның таркалу процессларын исәпкә алган зәгыйфь турбулентлык теориясен эшләгән. 1986 елда токамакта плазманың үз-үзен оештыру теориясе барлыкка китерә. Берничә хезмәте Җирнең радиацион билбауларының тотрыклылыгын, дулкынсыз дулкын процессларын, нурланышны күчерүгә, көчсез магнит басуларында матдәнең үз-үзен тотышын өйрәнүгә багышланган[4].
Борис Кадомцев — «Плазманың токонвектив тотрыксызлыгы» фәнни ачышы авторы, ул 1957 елның 14 декабрендә 78 нче номерлы ССРБ Ачылышлар дәүләт реестрына кертелгән[5].
Кадомцев галимнәрнең идарә ителә торган термоядер синтезы мәсьәләсе буенча халыкара хезмәттәшлегендә актив катнаша. Ул Аурупа җәмәгатьчелегенең плазма физикасы секциясе рәисе, шулай ук Атом энергиясе буенча халыкара агентлык (МАГАТЭ) эгидасы астында эшләнә торган ИТЭР халыкара эксперименталь термоядер реакторы проектының халыкара фәнни-техник консультатив комитеты рәисе итеп сайлана[6].
Аның исеме белән аталган: Кадомцев — Петвиашвили тигезләмәсе, Кадомцев — Погуце тигезләмәләре.
Бүләкләр һәм танылу
үзгәртү- ССРБ Дәүләт премиясе (1970) — магнит кырында югары температуралы плазманың тотрыксызлыгын тикшерү һәм «магнит чокыры» аны тотрыкландыру ысулын булдыру өчен;
- Ленин премиясе (1984) — «Термоядерлы тороидаль плазма теориясе» эшләре циклы өчен;
- Кызыл Байрак Хезмәт ордены.
- Швеция Король Фәннәр академиясе мактаулы әгъзасы;
- Гомбольдт университетының мактаулы докторы (Берлин);
- «Fusion Power Associates» премиясе (Идарә ителә торган синтез мәсьәләсе буенча тикшеренүчеләр җәмгыяте) һәм Дж. Максвелл исемендәге Америка физик җәмгыяте премиясе (1998).
Басмалар
үзгәртү- Волны вокруг нас. — М.: Знание, 1981
- Коллективные явления в плазме. — М.: Наука, 1988. — 304 с.
- Динамика и информация. — М.: Изд. «Успехи физических наук», 1999. — ISBN 5-85504-010-3
- На пульсаре. — М.: Изд. «Успехи физических наук», 2001. — ISBN 5-85504-013-5
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 1,2 Кадомцев Борис Борисович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ В. Л. Гинзбург. К истории журнала «Успехи физических наук» // УФН, Т. 179, № 6 (2009)
- ↑ Могила Б. Б. Кадомцева
- ↑ Бакунин О. Г. Влияние идей Б. Б. Кадомцева на современные представления о турбулентном переносе(рус.) // Успехи физических наук. — Российская академия наук. — Т. 183.
- ↑ Научные открытия России
- ↑ Памяти Бориса Борисовича Кадомцева // УФН. — 1998
Сылтамалар
үзгәртү- РФА рәсми сайтында Борис Борисович Кадомцев профиле
- О Б. Б. Кадомцеве в московской энциклопедии «Лица Москвы»
- Храмов, Ю. А. Кадомцев, Борис Борисович // Физики : Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Изд. 2-е, испр. и доп. — М. : Наука, 1983. — С. 123. — 400 с. — 200 000 экз.