Александр бакчасы (Алабуга)
Александр бакчасы (рус. Александровский сад) — Татарстан Республикасы Алабуга шәһәренең үзәк өлешендә урнашкан мәдәният һәм ял паркы.
| Александр бакчасы | |
 | |
| Дәүләт |
 Россия |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмлек | Алабуга |
| Мирас статусы | объект культурного наследия России местного (муниципального) значения[d] |
 | |
 Александр бакчасы Викиҗыентыкта | |
Тарих үзгәртү
1846 елда Алабуга Думасы Иван Васильевич Шишкин һәм абыйлы-энеле Иван Иванович һәм Дмитрий Иванович Стахеевлар җитәкчелегендәге шәһәр паркын төзү турында циркуляр чыгара. 1856 елда император Александр II коронациясе хөрмәтенә парк «Александр бакчасы» дигән исем ала, әмма парк алабугалыларның яраткан ял итү урыны булмый[1][2].
1866 елда Санкт-Петербургта Александр II гә һөҗүм ителә. Кеше үтерерүе уңышсыз булуда халык Алла һөнәрен күрә, ә императорны коткару могҗиза дип игълан ителә. Бу вакыйга истәлегенә Алабуга халкы инглиз бакча-парк архитектурасы принципларын кулланып, инде булган бакчаны төзекләндерергә һәм киңәйтергә дигән карар кабул итә[3]. Стахеевлар бакча өчен карагай үсентеләрен махсус чит илдән кайтаралар[2].
1962 елда, 1812 елгы Ватан сугышының 150 еллыгы уңаеннан, парк территориясендә кавалерияче Надежда Дурованың җәсәдләрен символик рәвештә җирлиләр, аның кабере 1930 елларда Троицк зиратын сүткән вакытта югалган. Биредә скульптор Георгий Зяблицевның Дурова бюсты куелган (2004 елда бюст скульптор рөхсәтеннән Н. А. Дурованың музей-утары территориясенә күчерелгән)[2].
1980 нче елларда Александр бакчасында аттракционнар һәм карусельләр, фонтан һәм бию мәйданчыгы барлыкка килә. Биредә күзәтү тәгәрмәчләре монтажланган, аннан «Шайтан шәһәрчеге» — Кама елгасы ярындагы археологик һәйкәлгә күренеш ачылган.
1990 елларда парк сафка баса, ә Алабуга меңъеллыгын бәйрәм иткәннән соң чираттагы яңарышын кичерә: 2010 елда ул чистартыла, территориядә фонтан барлыкка килә, чокыр аша металл күпер-виадук җибәрәләр, баганалы гөмбәзле чатыр-ротонда яңа истәлекле урын була[3].
Татарстан Республикасы Министрлар Кабинетының 2010 елның 13 декабрендәге 1046 номерлы карары нигезендә, Александр бакчасы җирле әһәмияттәге мәдәни мирас объекты статусына ия була[1][4].
Тасвирама үзгәртү
Александр бакчасы территориясе 4,5 гектар, аның рельефының күпчелек өлеше чокырлардан тора. Биредә 147 төр үсемлек үсә, шул исәптән чокыр читендә, И. И. Шишкин һәйкәле янында һәм парк тирәнлегендә сакланган реликт карагайлар үсә[1].
Паркта гашыйклар аллеясы урнашкан. Анда боҗра, йөрәк һәм чәчәкләр белән үзенчәлекле итеп бизәлгән эскәмияләр һәм эстетик функциядән тыш, хайваннар өчен приютларга акча җыю өчен «җыю тартмасы» ролен башкарган йортсыз эткә һәйкәл урнашкан[5].
Фото үзгәртү
-
Александр бакчасына керү урыны -
Александр бакчасы
-1.jpg)
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Александровский сад, 1866 – 1868 гг.. Елабужский государственный историко-архитектурный и художественный музей-заповедник.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Объекты культурного наследия Республики Татарстан: Административные районы. Иллюстрированный каталог / Под ред. А. М. Тарунова. — М.: НИИЦентр, 2017. — С. 246. — 928 с. — ISBN 978-5-902156-41-3.
- ↑ 3,0 3,1 Андрей Иванов (2012-08-01). Александровский сад: судьба и история. Вечер Елабуги. әлеге чыганактан 2012-08-05 архивланды.
- ↑ Постановление Кабинета Министров Республики Татарстан «Об отнесении к объектам культурного наследия (памятникам истории и культуры) местного (муниципального) значения» (вместе с «Перечнем объектов культурного наследия (памятников истории и культуры) местного (муниципального) значения, расположенных на территории Елабужского муниципального района и г. Елабуги Республики Татарстан») № 1046 от 13.12.2010
- ↑ «Бездомная собака» в Елабуге «накопила» для своих собратьев более 30 килограммов монет. ГТРК «Татарстан» (2015-06-26).
Әдәбият үзгәртү
- Объекты культурного наследия Республики Татарстан: Административные районы. Иллюстрированный каталог / Под ред. А. М. Тарунова. — М.: НИИЦентр, 2017. — Б. 928. — 246 б. — ISBN 978-5-902156-41-3.