Александр Браунер
Александр Александрович Браунер ( 1857 - 1941 ) - рус һәм совет галиме, зоолог, язучы.
| Александр Браунер | |
|---|---|
 | |
| Туган | 13 (25) гыйнвар 1857 яки 25 гыйнвар 1857[1] Акмәсҗит, Россия империясе |
| Үлгән | 5 апрель 1941[1] (84 яшь) яки 5 май 1941[2] (84 яшь) Одесса, Украина Совет Социалистик Республикасы, СССР |
| Күмү урыны | Одесса 2нче христиан зираты[d] |
| Әлма-матер | Одесса университеты[d] |
| Һөнәре | хайванатбелгеч, укытучы |
Биографиясе
үзгәртү1857 елның 13 гыйнварында Симферопольдә туган. 1876 елда Одессадагы гимназияне, 1881 елда - Новороссийск университетының физика һәм математика факультетының табигый бүлеген тәмамлый.
Крестьян банкының Херсон бүлекчәсе идарәчесе булып хезмәт итә. Буш вакытында кошларны өйрәнә. Орнитологик күзәтүләр методикасын бик яхшы белә һәм Херсон һәм Таврик губерналары кошлары турында ике мәкалә яза. «Заметки о рыболовстве на р. Днестр и Днестровском лимане» («Записки Новороссийского общества естествоиспытателей»), «О вредных и полезных животных Херсонской губернии» («Записки Императорского общества сельского хозяйства Южной России») шулай ук уныкы дип исәпләнә. Аның тарафынан шулай ук «Таблицы вреда и пользы, приносимых птицами и млекопитающими степной полосы России» төзелә. Шулай ук ул Херсонның «Степь» җыентыгында (1886) һәм «Юг» (1898) газетасында басылып чыккан табигать турында зур булмаган хикәяләр язган.
1901 елда Одессага күченгәч, ул Новороссийск натуралистлар җәмгыяте, Кырым-Кавказ тау клубы, Одесса дөрес ау җәмгыяте һәм хайваннар һәм үсемлекләр акклиматизациясе Россия җәмгыятенең Орнитологик комитеты эшендә актив катнаша. Браунер Россиядә беренчеләрдән булып хайваннар дөньясын саклау проблемаларын өйрәнә. 1899 елда аның ике әсәре дөнья күрә: «Об охране птиц, полезных для сельского хозяйства» һәм «Об охране млекопитающих и птиц, полезных для сельского хозяйства».
Ботаник И. К. Пачовский белән ул тыюлык даласы табигатен өйрәнә башлай. 1918 елда Одесса авыл хуҗалыгы институтын оештыруда катнаша, анда малчылык кафедрасын җитәкли. 1920 елда Одесса университеты А. А. Браунерны зоология докторы итеп сайлый.
1926 елда Браунер табигатьне саклау буенча Одесса край инспекциясе башлыгы итеп билгеләнә. Ул үзенә йөкләнгән эшкә актив керешә, яңа тыюлыклар — Приморский, Песчаных (Түбән Днепрда) булдыруга ирешә. А. А. Браунер һәрвакыт тыюлык территорияләренең кагылгысызлыгы принципларын актив яклай, тыюлыклар белән җитәкчелек итүче бердәм орган төзү турындагы мәсьәләне күтәрә, тыюлыкларга яңа, перспективалы территорияләр эзләү кирәклегенә күрсәтә. 1930 елда ул Одесса университетынан куыла[3]:
За свідоме знижування науково-теоретичного рівня студентства при викладаннi скотарства на біологічному факультетi, за вульгарно-iдеалістичну методологію i нарештi намагання замазати i заплямувати ту величезну роботу Партії щодо подолання труднощів у скотарствi, шляхом заяви студентам «Що офіцiйнi відомостi не відповідають дійсностi, та що радянськi робітники не спроможнi розв’язати проблему скотарства», що звичайно скотився до контрреволюційної роботи та шкідництва в галузi підготовки нових кадрів, проф. Браунер О.О. 1.12, 30 з посади професора скотарство з iнституту звільняю.
1933-1935 елларда Аскания-Нова тыюлыгында хайваннарны гибридлаштыру һәм акклиматизацияләү институты консультанты булып эшли, зубрлар үрчетә.
А. А. Браунер Украинада беренчеләрдән булып ВУСОРның Одесса губерна бүлегендә ау курсларын укыта, «Южная охота», «Украинский охотник и рыболов», «Природа и охота на Украине» республика аучылык журналларының даими авторы була.
Аның төп әсәрләре Украина һәм Кырымның имезүчеләргә, кошларга, балыкларга, Украина һәм Кырым бөҗәкләренә багышланган. Ул йорт хайваннарының килеп чыгышын, кайбер токымнарның барлыкка килү тарихын өйрәнә .
Ул 1941 елның 5 маенда Одессада вафат була.
Библиография
үзгәртү- Заметки о рыболовстве на р. Днестре и Днестровском лимане в пределах Одесского уезда. — Херсон: тип. М. К. Аспера (б. Ващенко), [1887]. — 52 с., 1 л. схем.
- Заметки о птицах Херсонской губернии. — Одесса: тип. А. Шульце, 1894. — [2], 93 с.
- Краткий определитель дичи степной полосы России / Сост. А. Браунер. Ч. 1: Птицы. — Херсон: Днепр. отд. Имп. О-ва размножения охотничьих и промысловых животных и правильной охоты, 1897.
- Вредные и полезные животные Херсонской губернии. — Одесса: «Славянская» тип. Н. Хрисогелос, 1899. — 26 с.
- О вредных и полезных животных Херсонской губернии (по поводу предложения П. А. Зелёного о сохранении полез. птиц). — Херсон: типо-лит. М. И. Ковалёва, 1899. — 18 с.
- Заметка о крымском олене. — Одесса: тип. А. Шульце, 1900. — [2], 21 с., 2 л. ил.
- О вредных и полезных птицах Бессарабской губернии. С 60 рис. / А. А. Браунер. — Кишинёв: Бессараб. губ. земство, 1912. — 58 с.
- Млекопитающие Бессарабской, Херсонской и Таврической губерний / А. Браунер. — Одесса: «Коммерч. тип.» Б. И. Сапожникова, 1914.
- О млекопитающих, найденных в лессах южной России / А. Браунер. — Одесса: тип. Акц. Юж.-рус. о-ва печ. дела, 1915.
- О необходимости естественно-исторического изучения домашних животных России. — Одесса: тип. Акц. Юж.-рус. о-ва печ. дела, 1916. — 48 с.
- Породы сельскохозяйственных животных / Табл. под ред. проф. А. А. Браунера и агр. С. Ф. Словова. — Одесса: Наркомзем Украины, 1922-1923.
- Животноводство. История животноводства в степной Украине. История одомашнения, виды и породы, обследование животноводства: Лекции, чит. в Одесском сельскохозяйственном ин-те / А. А. Браунер, проф. — Одесса: Всеукр. гос. изд-во. Одесск. отд-ние, 1922. — 344 с., 3 л. табл.: ил.
- Сельскохозяйственная зоология. С 200 рис. и 9 карт. / А. А. Браунер. — Харьков: Госиздат Украины, 1923. — XII, 436 с.: ил., карты, табл.
- Овцы и козы / Проф. А. А. Браунер, агроном С. Ф. Славов. — Одесса: Одесский с.-х. инст., 1930. — 14 л. в папке.
- Очерки, рассказы, повести / А. А. Браунер; [сост.: В. А. Лобков]. — Одесса: Южная охота, 2007. — 259 с. — ISBN 978-966-96885-0-7.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 https://amburger.ios-regensburg.de/index.php?id=%2011652
- ↑ Браунер Александр Александрович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Браунер Александр Александрович, archived from the original on 2018-10-17, retrieved 2020-08-31
Әдәбият
үзгәртү- Браунер, Александр Александрович // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
- Криштофович А. Н. А. А. Браунер // «Природа». — 1937. — № 4
- Пузанов И. И., Александр Александрович Браунер. Жизнь и научная деятельность // Труды института истории естествознания и техники. — 1960. — Т. 32, Вып. 7. — С. 309—371.