Yel universitetı

Yel universitetı (ing. Yale) - AQŞnıñ Connecticut ştatınıñ New Haven şähärendä urnaşqan xosusıy universitet, Ürmäle göl ligası äğzası.

Файл:Official Yale Shield2.png

Yale universitetı

Yäş buyınça Yale universitetı AQŞnıñ öçençe universitetı. Ayıruça. Bakalavriat mäktäbe, Yale College häm Yale xoquq mäktäbe kiñ tanılu alğan. Sonğısın berniçä däwlät citäkçeläre, prezidentlar tämamlağan. 1861 yılda Yale Xoquq Mäk‏täbe AQŞta berençe tapqır Ph.D. däräcäsen birgän uqu yortı.

Universitetnıñ aktivları 20 milliard dollar endowmentan tora (küläme buyınça AQŞta ikençe). Kitapxänälardä 12.1 millionğa yaqın kitap saqlana. Bakalavriat studentları kübesençä irekle sänğät ölkäsen saylıy.

Yale belän Harvard universitetı ozaq yıllar däwamında köndäş uqu yortları bulıp sanala.

Yale universitetınıñ quşamatları – ‘Elis’ häm ‘Yalies’.

Tarix

1701.nçe yılnıñ 9.çı oktyabrendä ‘An Act for Liberty to Erecet a Collegiate School’ qanunı raslanğannan soñ, James Pierpont citäkçelegendä bertörkem keşelär üzläreneñ şäxsi kitapların Yale universitetına berençe kitapxänägä tapşırıla.

1718 yılda universitet New Haven şähärenä küçä.

Egermençe ğasır başında Yale, başqa Ürmäle göl ligası uqu yortları belän berrättän, aq tänle bay amerikan studentların cälep itügä ünälderelgän säyäsätne qabul itä. Bu säyäsät 1970 yılda ğına tuqtatıla.

Yale universitetınıñ devizı אורים ותמים (Yähüdi, Urim V'Tumim – Yaqtliq häm xaqlıq)

Binalar

Файл:Yale Harkness Tower2.jpg

Harkness Tower

Yale universitı zur külämdä kolledj gotik binalar kollektsiäsenä iä buluı belän bilgele. Şular arasınnan Louis Kahn Yale Art Gallery häm Center for British Art, Eero Saarinennıñ Ingalls Rink, Ezra Stiles häm Morse College, Paul Rudolphnıñ Art & Architecture Binası. Yalenıñ küp kena binaları 1917-1931 yıllarda neo-Gotika stilendä icat itelgän. Kampustağı iñ borınğı binalarnıñ berse – Connecticut Hall Georgian stilendä eşlängän.

Campus

Yale 12 toraq kolledjdan tora. Bu sistema Oxford häm Cambridge universitetlarınnan ürnäk alğan. Härber collegenıñ üzenä xas arxitektur üzençälekläre bar. Bakalavrlar, nindi kolledjda uqularına qaramastan, Yaledäge ike meñgä yaqın kurslarnıñ teläsä qaysısın saylap ala. Toraq binalar mäşhür şäheslär isemnären yörtä.

1. Berkeley College, Yalenıñ berençe ximäyäçese
2. Branford College, universitet urnaşqan berençe şähär
3. Calhoun College, AQŞnıñ vitse-prezidentı iseme
4. Davenport College, New Haven şähären başlap cibärgän keşe
5. Eara Stiles College, Yale Prezidentı
6. Jonathan Edwards College, Princeton universitetınıñ oyıştıruçılarınıñ berse
7. Morse College, Morze kodın uylap tabuçı
8. Pierson College
9. Saybrook College, Yale oyıştırılğan şähär
10. Silliman College, Yale professorı Benjamin Silliman iseme
11. Timothy Dwight College, Yalenıñ berjulı ike prezidentı iseme belän atalğan
12. Trumbull College, Connecticutnıñ governorı iseme

Keşelär

Prezidentlar

1. Timothy Dwight V (1887–1899)
2. Arthur Twining Hadley (1899–1921)
3. James Rowland Angell (1921–1937)
4. Charles Seymour (1937–1951)
5. Alfred Whitney Griswold (1951–1963)
6. Kingman Brewster, Jr. (1963–1977)
7. Hanna Holborn Gray (1977–1978)
8. A. Bartlett Giamatti (1978–1986)
9. Benno C. Schmidt, Jr. (1986–1992)
10. Howard R. Lamar (1992–1993))
11. Richard C. Levin (1993–2016)
12. Peter Salovey (2016– )

Tanılğan taliblär

AQŞları prezidentları

1. George H. W. Bush,
2. Bill Clinton,
3. George W. Bush,
4. Vitse-prezident Dick Cheney
5. William Howard Taft
6. Gerald Ford.

Nobel büläge laureatları=

1. George Akerlof
2. Raymond Davis Jr.
3. John F. Enders
4. John F. Enders (B.A. 1920).[3] Physiology or Medicine, 1954.
5. John Fenn (Ph.D. 1940).[4][5] Chemistry, 2002.
6. Murray Gell-Mann (B.S. 1948).[6] Physics, 1969.
7. Alfred G. Gilman (B.S. 1962).[7] Physiology or Medicine, 1994.
8. Ernest Lawrence (Ph.D. 1925).[8] Physics, 1939. Lawrence Livermore National Laboratory Lawrence Berkeley National Laboratory are named for him.[9]
9. Joshua Lederberg (Ph.D. 1948).[10] Physiology or Medicine, 1958.
10. David Lee (Ph.D. 1959).[11] Physics, 1996.
11. Sinclair Lewis (B.A. 1908).[12] Literature, 1930.
12. Lars Onsager (Ph.D. 1935).[13] Chemistry, 1968.
13. Edmund Phelps (Ph.D. 1959). Economics, 2006.
14. Dickinson W. Richards (B.A. 1917).[14] Physiology or Medicine, 1956.
15. William Vickrey (B.S. 1935).[15] Economics, 1996.
16. George Whipple (A.B. 1900).[16] Physiology or Medicine, 1934.
17. Eric Wieschaus (Ph.D. 1974).[17] Physiology or Medicine, 1995.

Sıltamalar

• Yale universitetıniñ räsmi bite