Tatnet

Tatnet - Tatarça İnternet.

Tatnet - tulısınça Tatar İnternetı - Tatarstan Respublikası däwlät tellärendä (tatar häm/yäki urıs telläre) yazılğan wä Tatarstan häm/yäki Tatar xalqı turında xäbär itä torğan İnternet çeltärendäge mäğlümati resurslarnıñ barlığı bergä ul bula. "Tatnet" ataması üze elek "Azatlıq" radiosında eşlägän AQŞ'ta yäşäwçe Sabirjan Bedretdin isemle tatar tarafınnan uylap çığarıla. AQŞ'nıñ törle ştatları häm Törkiädä ğömer kiçergän tatarlar öçen xäbär wä fayllar belän almaşu buyınça TMG (Tatar e-Mail Group) internet - taratqıçın buldıruı häm 'İnternet çeltärendäge Qazan' ("Qazan v seti İnternet") päräwez(web)-serverı açıluı belän bergä 1994 yılnıñ tiräsendä Tatnet barlıqqa kilä ul. Annarı 1995 yılda "İnternet çeltärendäge Tatarstan" serverı (http://www.kcn.ru 2013 елның 19 июль көнендә архивланган.) oyıştırılğan bulğan, 1996 yılda - "Samar Tatarları" saytı (www.ssu.samara.ru/~povolzje/tatari.htm), 1997 yılda - Alxan Aqidel köy - moñ saytı (http://akidil.net/ 2007 елның 31 август көнендә архивланган.); "Azatlıq" radiosınıñ saytı (http://www.azatliq.org), Tatarstan Respublikası räsmi serverı (http://www.tatar.ru/ 2003 елның 28 октябрь көнендә архивланган.), 1998 yılda - Bötendönya Tatar kongressı (http://www.tatar-kongress.org 2018 елның 27 апрель көнендә архивланган.), cırçı Zölfiä Qamal (http://www.zulya.com) h.b. saytları. 2000 yılnıñ urtası Tatnet üseşendä borılış çorına äwerelä ul. Şuşı waqıttan başlap Räsäydäge İnternet çeltären qullanuçılar (şul arada milläte buyınça tatar bulğannarı da küp) sanı bik tä arta başlıy. Berençe Tatar internet - kibete (2001 yıl), Tatar "Dulqın" internet - radiosı (2001 yıl), "İntertat" elektron gäzite (2002 yıl) (http://www.intertat.ru), Bötendönya Tatarlar.ru tatar portalı (2002 yıl) häm başqa tatarlıqqa qağılışlı qızıqlı päräwez-proektlar dönya kürä. 2002 yılnıñ 24 aprelendä Qazanda "Milli tellär häm mäğlümati texnoloğiälär" Fänni - ğämäli konferensiäse wä "Tatar tele häm sanaq texnoloğiäläre" fiker alışuı ütä. 2003 yılnıñ 1 aprelendä xalıqara "Tatnet yoldızları" isemle İnternet - proektların bäygese başlanğan ide. Bäygedä barısı 115 sayt (törki saytların isäpkä alıp) qatnaşqan ide. 2004 yılda 78 sayt qatnaşqan ide, 2005 yılda - 82 sayt, 2006 yılda - 177 sayt. 2003 yılnıñ 7 martında TR Prezidentı Qararına yaraşlı iñ yaqın yıllardağı Tatnet üseşe nigezlären sala torğan "2003 - 2007 yıllarına Tatarstan Respublikınıñ mäğlümatlaştıru häm elemtä ölkälärendäge däwlät säyäsäten Nigezläre" qabul itelgän ide. 2003 yılnıñ yünendä İntertat ağentlığı tarafınnan oyıştırılğan häm sayt buldıruçılarnıñ kübese qatnaşqan berençe Tatnet Forumı bulğan ide. Şunnan soñ 2004 - 2006 yıllarında "Tatmedia" ağentlığın qanatı astında tağın II, III häm IV Tatnet Forumnarı ütkän ide. 2004 yılnıñ 13 ğinwarında "Tatarstan Respublikındağı mäğlümati resurslar häm mäğlümatlaştıru turında" TR Qanunı qabul itelgän ide. Şuşı qanunda däwlät tellärendäge resursların tigezle räweştä nigez buldıruı küzdä totılğan ide. TRnıñ Elemtä ministrılığında "Tatarstan Respublikasındağı mäğlümatlaştıruın üsterü buyınça Komplekslı proğramma(2005-2010 yıllarındağı Elektron Tatarstan)" proektı eşläp çığarıla. 2004 yılnıñ yünendä Google.ru ezläw sistemı tatar telendäge ezläwen buldıra başlağan ide ((http://www.google.com/intl/tt/) häm tatar telendäge Wikipediä açılğan ide (http://tt.wikipedia.org/wiki/Täwge_Bit). 2004 yılnıñ oktäberendä '2004 - 2013 yıllardağı Tatarstan Respublikasında Tatarstan Respublikası däwlät tellären häm başqa tellären saqlaw, öyränü häm üsterü buyınça Tatarstan Respublikınıñ Däwlät proğramması' qabul itelgän ide. Şuşı proğrammada Tatnet üsterüenä ayırım öleş bülengän, şul isäptä mäğlümati texnoloğiälärdä tatar telen qullanu öçen sanaq standartların kertü häm kämilläşterü, tatar tele öçen draywer wä şriftların eşläp çığaruın däwam itü, xalıqara İnternet çeltärendä tatar telendäge härkem citärlek mäğlümati resursların üsterü häm daimi räweştä bulışu, fonoloğiä, morfoloğiä häm sintaqsis modellären üz eçenä alğan tatar teleneñ sanaq modelen, tieşle mäğlümati resursların da alarnı eşkärtü proğramnarın eşläwen däwam itü, tatar söylämen buldıru wä sizep alu sistemnarın eşläwen däwat itü häm başqalar. 2005 yılnıñ mayında "Tatar İnternetı" ictimağıy oyışması milli .TS isemle berençe däräcäle häm .TAT isemle tabışlı domennarın buldıru buyınça planı turında xäbär itkän ide. 2005 yılnıñ awgustında "Sentr" CÇC (Qazan şähäre) Rusiädäge AltLinux şirkäte berlektä Tatarstan Respublikası Mäğlümatlaştıru häm elemtä ministrlığı yärdämendä tatar telenä AltLinux Linux v2.4 (KDE aslığı) operatsion sistemı häm Mozilla Firefox wä Mozilla Thunderbird bäyläneş quşımtaların illäşterü proektın eşläp çığarğannar. Şulay uq, MicrosoftRus şirkäte tatar telenä Microsoft XP operatsion sistemın illäştergän.