Нептун (планета)
Непту́н (символы: .svg){kind=small}
) — Кояш системасының Кояштан сигезенче планета. Зурлыгы буенча дүртенче урында тора, масса буенча — өченче урында. Нептунның массасы Җирнең 17,2 тапкыр зуррак, экватор диаметры — 3,9 тапкыр зуррак. Планета үзенең исеме римлылар мифларындагы Нептун исеменә карап алды. Планетаның билгесе — 
.
| Нептун | |
 | |
| Масса | 102 430 ± 10 йоттаграмм |
|---|---|
| ... хөрмәтенә аталган | Нептун[d] |
| Демоним | Neptunian һәм Neptunano |
| Урын | внешняя часть Солнечной системы[d] |
| Ачучы яки уйлап табучы | Урбен Жан Жозеф Леверье[d][1], Джон Куч Адамс[d][1], Иоганн Готтфрид Галле[d][1] һәм Генрих Луи д’Арре[d] |
| Ачыш датасы | 23 сентябрь 1846[2][1][3] |
| Астраномик ачыш урыны | Берлинская обсерватория[d] |
| Бала җисем | Наяда[d], Таласса[d], Деспина[d], Галатея[d], Ларисса[d], Протей[d], Тритон[d], Нереида[d], Галимеда[d], Сао[d], Лаомедея[d], Псамафа[d], Несо[d], Гиппокамп[d], Adams ring[d], Arago ring[d], Galle ring[d], Lassell ring[d], Le Verrier ring[d], Courage[d], Égalité 2[d], Liberté[d], Égalité 1[d] һәм Fraternité[d] |
| Ана җисем | Кояш |
| Апоүзәк | 4 537 039 826 km |
| Периүзәк | 4 459 753 056 km |
| Периүзәк аргументы | 44,96476227 °[4] |
| Җирдән ераклык | 4 300 000 000 km һәм 4 600 000 000 km |
| Поляр йомылуы | 0,0171 ± 0,0013 |
| Орбита эксцентриты | 0,009456[4] |
| Орбита авышлыгы | 1,77004347 °, 6,43 ° һәм 0,72 °[4] |
| Орбита дәвере | 164,8 ел һәм 60 193,2 тәүлек |
| Синодический период | 367,49 тәүлек[5] |
| Зур ярымкүчәр | 4 503 443 661 ± 1 km һәм 30,06992276 а.б.[4] |
| Калка төен озынлыгы | 131,78422574 °[4] |
| Уртача аномалия | 256,228 °[6] |
| Күренмә йолдызча зурлык | 7,67 һәм 8[6] |
| Магнитик момент | 2,2E+24 ± 5,0E+22 J/T[7] |
| Тыгызлык | 1638 кубик смга ... грамм[6] |
| Температура | 72 K |
| Мәйдан | 7 618 300 000 км²[6] |
| Күләм | 62 540 000 000 000 кубический километр[6] |
| Радиюс | 24 622 ± 19 km[8], 24 764 ± 15 km[8] һәм 24 341 ± 30 km[8] |
| Диаметры | 49 528 km[6] |
| |
| Чор | J2000.0[d] |
| Угловой диаметр | 2,4 ″[9] |
| Өслек гравитациясе | 11 метр в секунду в квадрате[6] |
 Нептун Викиҗыентыкта | |
| |
| Тәртип саны | 8 |
|---|---|
| Кояштан уртача ераклык | 4 503 443 661 км |
| Максималь ераклык | 4 553 946 490 км |
| Минималь ераклык | 4 452 940 833 км |
| Радиус | поляр: 24 341 ± 30 км, экваториаль: 24 764 ± 15 км |
| Масса | 1,0243×1026 кг |
| Тыгызлык | 1,638 г/см³ |
| Тәүлек озынлыгы | 0,6713 көн (16 сәг 6 мин 36 с) |
| Ел озынлыгы | 60 190 көн |
| Иярченнәр | 13 |
|
| |
Планетаны 1846 елның 23 сентябрьдә тәртипле күзәтүләр түгел, математик исәпләр сәбәпле ачтылар. Уран орбитасының үзенчәлекләре Кояш системасында тагын бер планета булуыны күрсәттеләр. Нептунны алдан әйткән урында табып ачтылар. Тиздән аның иярчене Тритонны ачтылар, башка бүгенгесе көнгә мәгълүм 12 иярчен исә тик XX гасырда ачтылар. 1989 елның 25 августта Нептун тирәсендә «Вояҗер-2» галәми аппараты очып үтте.
Составы буенча Нептун Уранга якын һәм бу ике планета зур Юпитер һәм Сатурн планеталарыннан аерып торалар. Астрономия белгечләре кайвакыт Уран һәм Нептунны аерым «зур бозлы планеталар» төркеменә чыгаралар. Нептунның атмосферасы, Юпитер һәм Сатурнның кебек, нигездә су тудыргыч һәм гелийдән гыйбарәт. Нептунның төше, Уранның кебек, нигездә су, аммиак, метан бозлары һәм тау токымнарыннан гыйбарәт. Нептун атмосферасында көчле җилләр дулыйлар.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
- ↑ http://solarviews.com/eng/neptune.htm
- ↑ В. В. В. Нептун // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1897.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Standish E. M. Keplerian elements for approximate positions of the major planets — 2015. — 3 p.
- ↑ http://www.webcitation.org/610c2BTlB
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/neptunefact.html
- ↑ https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1007/1007.4497.pdf
- ↑ 8,0 8,1 8,2 J. Oberst, Consolmagno G. J., Tholen D. J. et al. Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009 // Celest. Mech. Dyn. Astron. — Springer Science+Business Media, 2010. — ISSN 0923-2958; 1572-9478; 0008-8714 — doi:10.1007/S10569-010-9320-4
- ↑ NASA FACTS — NASA.