Mitanni

Mitanni (Hanigälbat Assiriä kitaplarında, Naharina Misır häm semit kitaplarında) — XVI—XIII b.e.q. ğasırda Tönyaq Mesopotamiädä bulğan borınğı däwlät. Hurrian telle xalıq torğan.

Mitanni XVI—XIII b.e.q. ğasır
Başqala	Vaşşukanni (Hoşkani)
räsmi tel	hurrian häm akkad telläre
İdärä itü tärtibe	Monarxiä
Tarix	1500 b.e.q. yılda nigez salınğan 1250 b.e.q. yılda Assiriä Mitanni däwläten basıp alğan

Mitanni däwläte çäçäk atu däwerendä, 1400 b.e.q.

1500 b.e.q. - 1300 b.e.q. hind-arilär xakimnäre tararafınnan nigezlängän däwlät. İldä küpçelek hurriannar (hurritlar) torğan, läkin semitlar da bulğan.

Räsmi telläre - hurrian häm akkad telläre.

Mitanni başqalsı - Habur yılğasında urnaşqan Vaşşukanni (Hoşkani) şähäre, bügenge Süriädäge Serekani qalası urınında urnaşqan bulğan dip sanala.

Mitanni tele şulay uq mitanni arilär tele dip yörtelä.

Soñğı tikşerenülär buyınça küpçelek mitannilelärneñ Y-DNK haplotörkeme R1a-Z93 bulğan, näq şuşı haplotörkem bügenge tatarlar arasında yış oçrıy.

Tarix

Mitanni däwlätendä at ürçetüçelek zur üseş alğan.

1595 b.e.q. yılda Hatusili I ulı Mursili I Babilgä qarşı yawğa barğan häm Hammurapi nigezlägän däwlätne cimergän.

Mursili I dän soñ Het patşalığında nizağlaşular çorı başlana, näticädä Mitanni kütärelä.

Mitanni berençe patşası - Şuttarna I.

Mitanni iñ köçle patşası - Sausattar bulğan, ul Aşşur nı buysındıra.

Misır firğäwene Tutmos I (XVI b.e.q.) Mitannigä qarşı Yefrat yılğasında suğışqan. Mitanni patşası Artadama I häm Misır firğäwene Tutmos IV tik XV b.e.q. ğasırda Solıx kileşüen tözegän.

Het patşası Hattusipis III Mitanni Süriägä höcüm itä, Mitanni patşası Tuşratta Misır yärdämendä hetlarğa qarşı uñışlı itep suğışa, läkin hetlar höcümnäre zur zıyan kiterä.

1250 b.e.q. yılda Assiriä Mitanni däwläten basıp ala. Mitanni bäysez tarixı tämamlana.

Patşalar

• Kirta (1520 b.e.q.)
• Şuttarna I
• Parrattarna (1500—1470 b.e.q.)
• Parşa(ta)tar (1470—1450 b.e.q.)
• Sawştatar (1450—1410 b.e.q.)
• Artadama I (1410—1400 b.e.q.)
• Şuttarna II (1400—1375 b.e.q.)
• Artaşşumara(1375 — 1370 b.e.q.)
• Tuşratta (1370 — 1350 b.e.q.)
• Artadama II
• Şuttarna III
• Şattivaza (1350—1320 b.e.q.)
• Şattuara I (1320—1300 b.e.q.)
• Vasaşatta ( 1300—1280 b.e.q.)
• Şattuara II ( 1280—1267 b.e.q.), Assiriä patşası Salmanasar I tarafınnan ciñelgän

Sıltamalar

• Дьяконов И. М. Арийцы на Ближнем Востоке: конец мифа // «Вестник древней истории». 1970. № 4.
• Дьяконов И. М., Неронова В. Д., Свенцицкая И. С. История Древнего Мира т.1. Ранняя Древность: в 3-ех т. — М.: Издательство «Наука», 1989
• Оджалан А. От Шумерского государства жрецов к демократической цивилизации. — Том 2. — М., 2003. — 464 с.
• Янковская Н. Б. Землевладение большесемейных домовых общин в клинописных источниках // «Вестник древней истории». 1959. № 1.
• Янковская Н. Б. Communal Self-Government and the King of Arrapha // «Journal of the Economic and Social History of the Orient». 1969. V. 12, pt 3.
• Kammenhuber A. Die Arier im Vorderen Orient. Hdlb., 1968.