Gömbäz
Gömbäz — küreneşe buyınça yarım sferağa yäki bütän käkre sızıq äylänüe öslegenä (ellips, parabola h.b.) oxşaş qaplama miğmäriät qorılışı.
Gömbäz sıman qorılmalar yärdämendä östämä aradağı teräklär yuğında zur kiñlek qaplana.
Tarix үзгәртү
Gömbäzlär borınğı dönyada qullanıla başlağan.
Gömbäz sıman qorılamlar Borınğı Mesopotamiä, Farsı İle, Ellinistik, Borınğı Rim, Borınğı Qıtay miğmariätendä tabılğan.
Gömbäzlär urta ğasır İslam miğmariätendä kiñ qullanılğan, şulay uq Vizantiädä, Yañarış miğmariätendä taralğan.
Urta ğasır İslam miğmariäteneñ gömbäz texnologiäläre İdel-Ural töbägendä - İdel buyı Bolğarı, Altın Urda, Qazan xanlığı, Qırım xanlığı däwlätlärendä taralğan. Vizantiä miğmariät stile Rusiädä üzläşterelgän, bügenge Qazanda bu ike stil üzara bäyläneşe kürenä.
128 yılda tözelgän Rim Panteon gömbäze - iñ äwwäl saqlanğan gömbäz bulıp sanala.
|
|
|
|
| |||||
| Nurag, Los, Sardiniä, Zamança xalät | Lisikrat häykäle, Afina | Rimdağı Panteon, kessonir gömbäz | Kiev Sofiä çirkäwe, maket | İzge Mark çirkäwe, Venetsiä |
Törlär үзгәртү
- Puta gömbäze - gorizontal' qatlamnardan tora, härber qatlam konsol' yärdämendä totıp rorıla
- Suğan sıman gömbäz - Räsäydä, Törkiädä, Hindstanda, Urta Könçığışta kiñ taralğan.
- Ozınça tügäräk yäki kükäy sıman gömbäz barokko miğmariätenä xas, Könbatış Awrupada taralğan
- Poligonal' gömbäz, iñ mäşhür ürnäge - Florentsiä del-Fyore çirkäwe
- Cilkän sıman gömbäz yäki Vizantiä gömbäze
- Tälinkä sıman gömbäz, Vizantiädä, Törkiädä, Hindstan, Paqstan, İran, Äfğänstan mäçetlärenä xas.
- Qulçatır sıman gömbäz, iñ mäşhür ürnäge - İzge Petr Bazilikası.
-
Puta gömbäze. Atrey xäzinäse -
Suğan sıman gömbäzle Bogoyavlenie çirkäwe, Qazan -
Cilkän sıman gömbäz
Mäşhür gömbäzlär үзгәртү
|
|
|
|
| |||||
| Aya Sofiä, Stambul | Santa-Mariä-del-Fyore, Florentsiä | İsakiy çirkäwe, Peterburg | Oita stadionı | Relayant Astrodom stadionı |
Sıltamalar үзгәртү
- Сомов А. И., Таненбаум А. С. Купол // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.