Berençe çeçen suğışı
Berençe çeçen suğışı yä İçkeriä bäysezlege öçen suğış yä Çeçen Cömhüriätendä RF konstitutsion tärtiben torğızu — Rusiä ğäskärläre häm tanılmağan İçkeriä Cömhüriäte arasında 1994-1996 yılda bulğan suğış.
| Berençe çeçen suğışı 1994 — 1996 | |
 | |
| Data |
11 dekäber 1994 — 31 avgust 1996 |
|---|---|
| Urın |
Çeçenstan, İnguşetiä, Dağstan, Stavropol krayı |
| Näticä |
Xäsäwyort kileşüläre, Rusiä ğäskärlären çığaru |
| Üzgäreşlär |
çınında İçkeriä bäysezlege |
| Köndäşlär |
Rusiä qorallı ğäskärläre, Çeçen Cömhüriäte İçkeriä |
| Rusiä ğäskär başlığı |
Yeltsin, Graçev |
| Çeçen ğäskär başlığı |
Cäwhär Dudayev |
| Yaqlar köçläre |
Rusiä: 95 000 (qorallı köçlär)
|
| Yuğaltular |
Rusiä: 5552 (räsmi rus.çığ.), 14 meñ (Ana komitetı), 80 meñ (çeç. xäbäre)
|
Suğış İçkeriädä häm Tönyaq Qawqaz qayber töbäklärendä bulğan.
Tarix
үзгәртү1991 yılda Sovet Berlege tarqalğannan soñ bar elekke Sovet Cömhüriätläre üz bäysezlegen iğlan itälär, şul uq Çeçen Moxtari Cömhüriäte möstäqillegen iğlan itä.
Läkin Boris Yeltsin citäkçesendäge Rusiä xökümäte başqa Sovet cömhüriätlären irekkä çığarıp cibärep RSFSR eçendäge bulğan töbäklären azat itmi.
Rusiä xökümäte milli azatlıq xäräkäten ğäskärlär belän bastırırğa çişä.
1990 yılda ğomumçeçen kongressınıñ citäkçese Cäwhär Dudayev bulıp saylanğan. Ul töp maqsatın — bäysez Çeçenstan buldırırğa itep quyğan.
1991 yılda Dudayev Çeçenstan bätsezlegen iğlan itä.
1991-1994 yılda Çeçenstan çınında bäysez bula.
1993 yılda Çeçenstanda eçke säyäsi köräş başlana. Rusiä xökümäte şuşı köräştä uñışsız qısılırğa tırışa, Dudayevka qarşı köçlären yaqlıy, läkin şuşı oppozitsiä ciñelä.
Suğış başlanuı
үзгәртү1994 yılnıñ 1 dekaberendä Rusiä hawa köçläre baş Çeçnä hawa alannarın bombağa tota.
11 dekaberdä Yeltsin 2169 nomerlı Ukaznı imzalıy, yağni Çeçenstanğa qarşı suğışnı iğlan itä.
31 dekaberdä Groznıy şähären qanlı höcüm başlana.
1994 yıldan 1996 yılğa qädär Berençe çeçen suğışı näticäsendä küp qorban belän Xäsäwyort şartnamäse imzalanğan. Rusiä ğäskärläre Çeçnädän çığalar, de fakto ciñelälär.
Berençe çeçen suğışı näticäsendä Çeçen Cömhüriäte İçkeriä çınında möstäqillekkä ireşä.
Berençe çeçen suğışınnan soñ Rusiä ğäskärläre Çeçenstannan kitälär häm Rusiädä küp terroristik aktlar bulğannar.
Monı da qarağız
үзгәртүSıltamalar
үзгәртү- Россия и СССР в войнах XX века. Вооружённые конфликты на Северном Кавказе (1920—2000 гг.) 2008 елның 4 май көнендә архивланган. — подробная статистика потерь федеральных сил
- Первая чеченская война: миф о «маленькой победоносной войне» рассеивается (март-июнь 1995 г.)