Basqaq

Basqaq - buysınğan cirlärdä tatar xanı xärbi wäkile. Basqaq süze "basarğa" (basıp alu) tatar fiğelennän kilep çıqqan.

Basqaqlar, S. İvanov räseme, 1909 yıl

Altın Urda çäçäk atu däwerendä, 14 ğasır

Tarix

Basqaqlar Altın Urda nigezlängännän soñ kilep çıqqanar.

Altın Urda däwläteneñ säyäsi häm ictimaği tormışında basqaqlar belän daruxaçılar (daruxalar) zur urın totqannar. Basqaqlar xärbi xezmättä bulıp, xökümätneñ iminlegen saqlaw wazifasın ütägännär; daruxalarnıñ töp wazifaları isä yasaq cıyunıñ barışın küzätep toru bulğan.

Basqaqlar XIV yözneñ başında uq beterelsä, daruxaçılar äle darux-ölkälärneñ xäkimiät başlıqları sıyfatında Qazan xanlığında dä yäşäp häm eşläp kilgän. Yasaq cıyuda alarğa yärdämçeläre bulışqan; boların bitekçe dip yörtkännär. Xäyer, Cuçi Olısında bitekçe xäyran zur däräcäle keşe sanalğan. Bitekçe xan diwanında da bula, anısı baş bitekçe dip atalğan; annarı ulus sayın bitekçe bulıp, şaqtıy eşne änä şular başqarğan.

Soñraq Altın Urdağa kerüçe olıslarda salım cıyu wazifaları cirle xakimnärgä tapşırıla. Rus Olısında İvan Kalita çorınnan rus kenäze salımnarnı üze cıya häm Böyek xanğa cibärä.

Ädäbiät

• Равил Фәхретдинов. ТАТАР ХАЛКЫ ҺӘМ ТАТАРСТАН ТАРИХЫ.
• Фёдоров-Давыдов Г. А. Общественный строй Золотой Орды. — М.: Издательство Московского университета, 1973. — С. 30—31.