Bağınlıq

Bağınlıq - fizik zat häm monarx arasındağı säyäsi-xoquqi beryaqlı bäyläneş.

Räsäy xoquq beleme öçen watandaşlıq häm bağınlıq töşençäläre ayırılıp toralar. Elek bağınlıq monarxik däwlätlärgä xas bulğan.

Bağınlıq töşençäse monarx yäğni tac insitutı belän bäyle. Watandaşlıq töşençäsendä fizik zatnıñ däwlät başlığı tügel, ä böten däwlät instituları belän kiñ bäläneşe bar.

Monarxiä waqıtında formalaşqan tellärdä bağınlıq häm watandaşlıq töşençäläre tiñ bula. Mäsälän ingliz telendä "citizenship" qayçaqta bağınlıq yäki watandaşlıq mäğnäsen bilgeli, läkin "citizen" - watandaş, ä "subject" - bağın töşençäläre ayırılıp tora.

Läkin ingliz telendä dä watandaşlıq töşençäsen ike süz bilgeli: "citizenship" - tar mäğnäsendä häm "nationality" - kiñ mäğnäsendä.

Urıs telendä ingliz kalkası -гражданин qullanıla: "citizenship", "city" - urısça город (şähär), şunnan kalkası grajdanin.

Urıslaştıru säyäsäte näticäsendä tatar telenä dä urıs alınması grajdan süze kertelgän, läkin xäzer döresräk kiñ mäğnäle watandaş süze yış qullanıla, çınnan da watandaşlar ber şähärdä genä yäşämi (grajdanin mäğnäse), watandaşlarnı näq böten Watan berläşterä.

İngliz telle illärdä "citizenship" töşençäse nindider cirlek belän bäyle, ä "nationality" böten däwlät belän bäylängän.

Tatar xanlıqları monarxik däwlät bulğan, häm alarğa buysınğan xalıqlar öçen bağın töşençäse qullanıp bula, läkin küp çığanaqlar buyınça Qazan xanlığında qatnaş ğailädä tuğan keşelär Qazan watandaşlığın alğan, häm xanlıq tarixında zur rol' uynağan. Xudäkov buyınça Tatar däwlätärendä Ğosmanlı imperiäsennän ayırmalı bularaq "yanıçar" (yaña çirü) qatlawı bulmağan, Qazanda tuğan barlıq keşelär Qazan xanlığınıñ watandaşlığın alğan.

Sıltamalar

• https://www.azatliq.org/a/27347178.html
• Худяков "Очерки по истории Казанского ханства"