Үз-үзен тану

Бу төшенчәне "Мин" төшенчәсе, үзаң (ингл.) һәм үзбилгеләү (ингл.) белән бутамагыз.

Интроспекция (ингл.) дип аталучы үз фикерләрне һәм хисләрне тикшерә алу һәм үзен башка шәхесләрдән һәм мохиттән аерылган шәхес буларак күрә алу мөмкинлеге төшенчәсе үз-үзен тану дип атала.

Шәхси кемлек өчен нигез

Фәлсәфи караш

"Мин фикерлим, димәк фикерләүче бер зат буларак бармын."

"...'Мин фикерлим, димәк бармын' утверждениесы ... миңа фикерләр өчен бар булуның зарурлыгын ап-ачык буларак күрсәтте. Димәк, без ап-ачык һәм башкалардан аермалы буларак төшенә алганыбыз әйберләрнең чынлап бар була алуын гомуми кагыйдә, ягъни принцип буларак кабул иттем..."^[1]^[2]

Декартның "Мин фикерлим, димәк бармын" (ингл.) һәм башка фикерләрен укыганда, Джон Локкның башына фәлсәфә һәм фәнни методка караган бөек фикерләр килә башлады. Бер очракта, дуслары белән аралашулары заманында, ал мәсьәләге "кешенең аңлау чикләре" турында сорау чыккан иде. Фәлсәфә тарихында зур урын алган Кешенең аңлау сәләтенә багышланган инша (ингл.) 1689 елгы исемле мәкаләсен бастыруынына кадәр, бу мәсьәләгә үз тормышының егерме елга якын вакытны багышлаган иде.^[3]

Замандаш фәнни караш

Шулай ук карагыз: [[::en:Secondary consciousness]].

Үз-үзен тану теориясе

Хайваннарда

Шулай ук карагыз: [[::en:Mirror test]].

Хайваннар арасында, үз-үзен тану мөмкинлеге булырга ихтималлыгы турында ышанычлы мәгълүмат әлегә афалин дельфиннар (ингл.), кайбер кешесыман маймыллар (ингл.),^[4] һәм филләр өчен бар.^[5] Recent studies from the Франкфуртта урнашкан Гёте университытында () уздырылган соңгы фәнни тикшеренүләр күрсәткәненчә, шундый сыйфатның саесканнарда да булырга мөмкинлеген күрсәтә.^[4] Шул ук мөмкинлеге кайбер башка хайваннарда да бар икәне турында фәнни тикшеренүләр белән исбатланмаган фикерләр киң таралган.^[6]

Шулай ук карагыз

Фикерләү порталы

Искәрмәләр

↑ en:René Descartes Discourse on the Method of Rightly Conducting the Reason and Seeking for Truth in the Sciences, pp. 75–6, Sutherland & Knox, 1850
↑ Discourse on the method of rightly conducting the reason. Books.google.com. 2012-02-11 тикшерелгән.
↑ en:Great Books of the Western World, v. 35, p. ix, William Benton, Encyclopedia Britannica Inc., 1952 ASIN B000KRJIDS
↑ ^4,0 ^4,1 Mirror test shows magpies aren't so bird-brained – life – 19 August 2008. New Scientist. Retrieved on 2011-03-04.
↑ Elephants see themselves in the mirror – life – 30 October 2006. New Scientist. Retrieved on 2011-03-04.
↑ Dorothy L. Cheney Baboon Metaphysics, p. 205, University of Chicago Press, 2008 ISBN 978-0-226-10244-3

[1] :René Descartes Discourse on the Method of Rightly Conducting the Reason and Seeking for Truth in the Sciences, pp. 75–6, Sutherland & Knox, 1850

[2] Discourse on the method of rightly conducting the reason. Books.google.com. 2012-02-11 тикшерелгән.

[3] :Great Books of the Western World, v. 35, p. ix, William Benton, Encyclopedia Britannica Inc., 1952 ASIN B000KRJIDS

[newscientist1-4] 4,0 ^4,1 Mirror test shows magpies aren't so bird-brained – life – 19 August 2008. New Scientist. Retrieved on 2011-03-04.

[5] Elephants see themselves in the mirror – life – 30 October 2006. New Scientist. Retrieved on 2011-03-04.

[6] Dorothy L. Cheney Baboon Metaphysics, p. 205, University of Chicago Press, 2008 ISBN 978-0-226-10244-3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]