Япониядә фарсы кулъязмасы

"Япониядә фарсы кулъязмасы" (фарсы телендә: دستخط پارسی ژاپن; шулай ук “Нанбан” дип атала) Кытайда Цюаньчжоуда фарсы кешесе тарафыннан япон монахы Кейсэй өчен язылган безнең эраның 1217 ел фарсы кулъязмасы, Фирдәүсинең Шаһнамә поэмасы. Ул Япониядә дәүләт дәрәҗәсендә әһәмиятле мәдәни милек (сәнгать эше) дип билгеләнгән.Ул Япониядә хәзер булган иң борынгы фарсы документы. Япониядә фарсы кулъязмасы 3 өлештә язылган булган. Ул фарсы телендә бик әһәмиятле поэма булган. Беренче өлеш Вис һәм Раминнан, икенче өлеш Шаһнамәдән һәм өченче өлеш Җами' әл-таварихта да, Шаһнамәдә дә искә алынган һәм Ираҗның Ферейдуннан сагышлы аерылуы .

Япониядә фарсы кулъязмасы, безнең эраның 1217 елы

Оригинал

Поэма

Бу кулъязма күп галимнәр тарафыннан укылган һәм интерпретацияләнгән булган, әмма икенче шигырь төрлечә тәрҗемә ителгән булган. Һинд һәйкәлләре турында фарсы кулъязмалары китабы авторы доктор Мөхәммәд Аҗам язганча: “Бу кулъязмада барлык диярлек поэмалар укырлык дәрәҗәдә һәм беренче дүрт шигырьнең мәгънәсе ачык. Поэма шул вакытта фарсы телендә бик популяр булган. Беренче өлеш шулай ук Вис һәм Раминда искә алынган [1] икенче өлеш Шаһнамәдә искә алынган [2] өченче өлеш Җами' әл-таварихта һәм шулай ук Шаһнамәдә искә алына һәм Ираҗның Ферейдуннан сагышлы аерылуы. Әл-Рамһормузи , Саади Ширази һәм Ибн Баттута буенча Фарсы диңгезеннән диңгезчеләр өчен диңгезчеләр гимны (сороуд) дип аталган фарсы шигырен җырлау һәм сөйләү йоласы булган.Ибн Баттута Цюаньчжоу портында фарсы диңгезчеләреннән ишеткән поэмаларның кайбер шигырьләрен искә алган. 1345 елда Ибн Баттута Кытайның Фуцзянь провинциясендә Цюаньчжоуга килгән, анда ул ике мәшһүр фарсы кешесен, Казеруннан Борһанеддин һәм Тәбриздән Шәрифеддин белән очрашкан. (аларның икесе дә Юань тарихында тәңгәл килгән рәвештә "А-ми-ли-динг" һәм "Саи-фу-динг" буларак искә алынган йогынты ясаучы шәхесләр булган). Ибн Баттута шулай ук Яэҗуҗ һәм Маҗуҗ корылмасы" турында ишеткәне турында язган, ул Зәйтун шәһәреннән (Цюаньчжоу) "алтмыш көнлек юлда" булган; Һамильтон Александр Росскин Гибб билгеләгәнчә, Ибн Баттута Коръәндә язылганча Кытайның Бөек Стенасы Дһуль-Карнайн тарафыннан Гог һәм Магогларны тотар өчен төзелгән булган дип ышанган. Поэманың мәсьәләсе өченче шигырь булган, чөнки ул ачык аңлаешлы булмаган һәм галимнәр тарафыннан төрлечә укылган булган. Уку мәсьәләсе خلیف сүзендә булган, ул автор исеме булганмы, әллә юкмы һәм шулай ук آس сүзе Аас " күк" буларак укылган яки Даман яки Дас яки шул булып укылган. Әмма хәзер поэма Ираҗның Ферейдуннан аерылуы турында билгеле шигырь икәне аңлашыла һәм Җами' әл-таварих 135 биттә кебек укылырга тиеш. [3]

Япониядә борынгы фарсы кулъязмасының репродукциясе

Беренче поэма

1. jahān-ē khorramī bā kas na-mānad
2. falak rūzī dehad, rūzī setānad

• Бәхет мәңге түгел һәм байлык беркемдә дә калмый ** Ходай бер көнне бәхет һәм яхшы уңыш бирә һәм икенче көнне аны кире ала * Вис һәм Рамин

1. jahān yādgār-ast mā raftanī
2. be-mardom na-mānad be-joz mardomī

• Дөнья манзара булып тора, истә тоту урыны һәм без китәргә тиеш ** шәхес өчен яхшы гамәлләрдән һәм иганәчелектән кала бернәрсә дә калмаска тиеш * Фирдәүси
• “Дөнья хәтер, һәм без барыбыз китәргә тиеш, /Кешедән асыл гамәлләрдән башка бернәрсә дә калмаячак.

Икенче поэма

Җами' әл-таварих 135 бит Фредон- Ираҗ саубуллашуы

Япониядә борынгы фарсы кулъязмасының репродукциясе B

1. gar dar ajal-am mosāmeḥat khāhad būd . әгәр дә Ходай мине хуп күрсә һәм тормышым озын булса
2. rowshan konam-īn dīde be-dīdār-e to z[ū]d . Мин сине янә бәхетле күрермен.
3. Pas gar be khelaaf gardad in charkh e kaboud . әгәр дә Ходай мине хуп күрмәсә һәм тормышым кыска булса. Чарх э кабоуд Язмыш Ходае дигәнне аңлата
4. bedrūd-to az man- va man az tō bedrūd. Мин моңсуланып саубуллашуымны(бедруд) әйтермен

Бу мин сине яңадан күрергә телим дигәнне аңлата, әгәр дә Ходай кушса, без бер-беребезне күрә алачакбыз, әмма әгәр дә безнең язмышыбыз һәм Ходай безне хуп күрмәсә, без бер-беребезне күк җәннәтендә күрербез. Куркыныч сәяхәткә күрә без сине янә күрмәячәкбез (bedrud) ягъни мәңгегә сау бул.

• “Минем тормышка мәрхәмәтлелек булса, /Мин күзләремне битеңә карап яктыртырмын, / Әмма бу зәңгәр (күк) миңа каршы борылса, / Син миңа саубуллашуыңны тәкъдим итәрсең һәм мин сиңа шул укны тәкъдим итәрмен.”}}. [4]
• “Каһарман йомшаклыкка һәм алкышлы булуга ия булыр, / Күзләрем битеңә карап тиз яктыртылсын, / Ягъни, минем юлдашым йөрәгемне (күзләремне) моңсу иткән, / Бу минем саубуллашуым; син, миннән аерыласың.”}} （1953）

Әмма әһәмиятле булган нәрсә булып язучының әйләнүче тәгәрмәчкә һәм (Аас) күккә һәм вакытның әйләнүенә мөрәҗәгать итүе һәм үлем һәм күккә баруның төшенчәсен тапшыруы тора. Ул япон шәхесенең язмышы куркыныч маҗарада булса күктә булуын күрергә теләгән. Бу моңсу фарсы поэмасы борынгы вакытта кеше озын һәм куркыныч сәяхәткә барганда укылган булган. Һәм сау бул, бер-беребезне күрәчәкбез дип әйтелгән (бәлки күктә яки оҗмахта). Фарсы мәкаленең эквиваленты, тау тауга барып җитми, әмма кеше башка шәхескә барып җитә ала һәм дуслар бер-берсен хәтта башка дөньяда да таба ала .

Өйрәнү килеп чыгышы

Бу документта игътибарны беренче туплаган һәм ул фарсыча язылган поэма икәнен билгеләгән булып 1909 елда Тору Ханеда [5] булган .in April 1910 елның апрелендә Токионың Чит Телләр Мәктәбе профессоры булган Һиндле Абдул Хафиз Мөхәммәд Баракеһуллаһ ул "Шаһнамә"дән цитата булган дип фараз китерелгән булган. Шулай да, төгәл чыганак билгеләнмәгән .Якынча шул ук вакытта Цинь династиясенең Луо Женьюсы [6] шулай ук бу документка игътибар биргән һәм 1909 елда Шанхайда нәшер ителә торган “Щинщу Комитсущу” сәнгать журналында 10-ынчы нөсхәнең фото юрамасын керткән булган. Бу төгәл булмаган фото юраманы Франциядән Пол Пеллиот Клемент Хуарт һәм Эдвард Денисон Росс ярдәме белән күргән, " Journal Asiatique " July / August 1913. 1967 елда, Тәһран Университетында укучы фарсы әдәбият студенты Эмико Окада Иран өйрәнүчеләренә фото юраманы тәкъдим иткән. Фарсы әдәбият язучысы Тсунео Куроянаги беренче җөмләнең соңгы ике юлы Патша Шаһнамәсенең Патша Гостерсп хөкеменнән алынган цитата икәнен ачкан һәм 1977 елның июлендә Иранда, Мәшһәдтә Фирдәүси Халыкара уздырган. Бу факт конференциядә тәкъдим ителгән "Шаһнамәдә Фирдәүсинең Язмышка Карашы"нда кертелгән булган. 1988 елда, Эмико Окада [7] 11-енче гасыр шагыйре Фәхретдин Асад Гурганиның фаҗигале мәхәббәт хикәясе "Вис һәм Рамин"ны тәрҗемә итә торган булган, беренче җөмләнең беренче ике юлы "Вис һәм Рамин" Chapter 77 Бүлектән цитата булып. Икенче җөмләнең чыганагы турында озак бәхәс алып барылган булган. Палеограф Минаһико Огино [8] фикеренчә ул Гомәр Хәйямның " Робагый"ларыннан мәзәк булган, чөнки ул Робагый стилендәге катрэн булган, әмма Тсунео Куроянаги әйтүенчә ритм һәм тавыш өлгеләре ватылган булган. 2020 елда соңгы шигырьләр Җами' әл-таварих 135 биткә карый дип ачылган булган.

Шулай ук карарга мөмкин

• en:Persian Inscriptions on Indian Monuments
• en:Hyōtō Ryūkyū-koku ki, a work written by Keisei

Искәрмәләр

Чыганаклар

• Pelliot, Paul (July 1913), "Les plus anciens monuments de l'écriture arabe en Chine", Journal Asiatique, 11 (2): 177–191 
• Okada(Okada), Emiko(Emiko) (November 1988), "Understanding Persian poetry in Japan", Japan Iran Association News, Japan Iran Association: 16–19 
• Okada, Emiko (1989-07-10), "Japan's oldest Persian document", Yomiuri Shimbun (evening), p. 13 
• Okada, Emiko (2004-09-30), "Love poem across the sea-Cultural exchange", in Emiko Okada; Keiichi Kitahara; Juri Suzuki, 65 chapters to know Iran, Area Studies, Akashi Shoten, pp. 362–365, ISBN 4-7503-1980-5 
• Kanda, Kiichiro (October 15, 1984), "Recollections of Professor Haneda", Kiichiro Kanda's complete works, 9, Tomosha Publishing, pp. 423–429, ISBN 4-8104-0364-5 
• Kuroyanagi, Tsuneo (1987-07-10), "About Persian poetry in Japan", in Kouichi Gamo's 10th Memorial Commemorative Publication, Kouichi Gamo's Memorial, Prof. Reiichi Gamo 10th Anniversary Memorial Publication, pp. 212–223 
• Kobayashi, former (1975), History of Cultural Exchange between Japan and the Muslim Region, Middle East Study Group 
• Sugits, Hideaki (1995-06-20), The Discovery of the Middle East in Japan: Comparative Cultural History in Reverse Perspective, The University of Tokyo Press, pp. 25–34, ISBN 4-13-025022-1 
• Ogino, Minahiko (1983-06-20), ""Washibun" document and Keisei Katsutsukibo", Ancient Document Research, Japanese Society of Archeology (21): 53–59 
• Haneda, Toru (亨) (1910), "A study on the history of Japan", Lectures on History Studies, Toyama Fusa (3): 149–166 
• Haneda, Toru(亨) (1958), "On the Japanese sentences transmitted to Japan", Haneda Ph.D. Meeting, pp. 206–214, doi:10.20676/00000267 -Калып:Harvard citation no brackets reprint. The decryption contents have been greatly modified.
• Maejima, Shinji (1952), "Hanjin and Senju in Senshu", History, Mita Historical Society, 25 (3): 1–66 
• Maejima, Shinji (1982-09-30), "Hashito and Senju in Senshu", Aspects of East-West Cultural Exchange Group in Silk Road History, Seibundo Shinmitsu Company, pp. 95–158 -Reprint of Калып:Harvard citation no brackets.
• Sumi-kanji Minamibanji 〈/Keisei-Kamijin-no-genki ant〉
• Kanji scholars of the Kanji scholars .
• National Institute of Informatics-Digital Archive of Digital Silk Road Project "Toyo Bunko Rare Books Digital Archive"

Тышкы сылтамалар

1. Poem of goodbye both in Jami' al-tawarikh and also shahnameh and it is sorrow farewell of Iraj from Fereydun :

• -ز درد دل اکنون یکی نامه من - نویسم فرستم بدان انجمن

.مگر باز بینم ترا تن درست - که روشن روانم به دیدار تست

1. Bedroud in shahnameh [9]

• Persian text which was handed in Japan National Institute of Informatics-Digital Archive of Digital Silk Road Project "Toyo Bunko Rare Books Digital Archive"
• Persian Manuscript in Japan
• Persian manuscript in Japan parssea.org
• Persian manuscript in Japan IRNA