Янапай
Янапай - Пермь краеның Октябрский районындагы татар авылы. Авыл Янапай авыл җирлегенең үзәге булып тора. Янапай авыл җирлеге үз эченә 10 торак пунктны ала.
| Янапай | |
 | |
| Дәүләт |
 Россия |
|---|---|
| Нәрсәнең башкаласы | Янапай авыл шурасы[d][1] |
| Административ-территориаль берәмлек | Янапай авыл шурасы[d][1] |
| Сәгать поясы | UTC+05:00 |
| Халык саны | 760 (2010)[2] |
| Почта индексы | 617874 |
 | |
Географиясе
үзгәртүАвыл Чусавай елгасы кушылдыгы булган Сылва елгасының[3] кушылдыгы Ирен елгасы ярында урнашкан.
Тарихы
үзгәртүАвылны Казан ягыннан килгән кешеләр нигезли. Гондыр ягында күп кенә авылларда татарлашкан марилар һәм удмуртлар яши. Янапай авылында да удмурт нәселләре бар.[4] Беренче булып Янапай Кутлубаев килеп урнашкан дип санала.
Авыл 1704 елдан Бардатамак дигән татар авылы буларак билгеле. Тагын бер исеме - Сазавыл[5], бу атамасы авыл тирәсендә сазлыклар күп булу белән бәйле.[4] 1842 елдан Ирен елгасы буендагы авыл янында урман кисү фабрикасы эшләгән, соңрак (1869 елдан) - урман кисү пилорамасы. Элек авылдан Әтер юлы башланган[5] һәм Бөре трактының Янапай станциясе урнашкан була.[6]
1928 елда Кызыл Урал коллектив фермасы булдырыла, 1959 елның февраленнән - 21-нче партия конгрессы исеме белән аталган (1964 елның гыйнварына кадәр булган). 1982 елның 26 февралендә "Урал" авыл хуҗалыгы артеле оештырыла.
Авыл Кызылъяр өязенең Янапай волосте һәм соңрак Янапай авыл советы үзәге була (2006 елның гыйнварына кадәр).
Халык саны
үзгәртү- 641 кеше (1869);
- 999 кеше (1926);
- 879 кеше (2002);
- 760 кеше (2010);
- 768 (регистрациядәге), 667 (даими яшәүче), (01.01.2018)[7].
Икътисады
үзгәртүБиредә "Урал" колхозы авыл хуҗалыгы предприятиясе, икмәк пекарнясе, почта бүлеге урнашкан.
Сәләмәтлек саклау
үзгәртүФельдшер-акушерлык пункты.
Мәгариф
үзгәртүХалык мәгариф учреждениеләреннән урта мәктәп (1995 елдан бирле анда тарихи музей бар) һәм балалар бакчасы бар.
Мәдәният
үзгәртүМәдәният йорты, китапханә. Мәчет эшли (1996 елдан).
Архитектура, истәлекле урыннар
үзгәртүАвылдан 1,5 км ераклыкта Янапай боз мәгарәсе (озынлыгы - 25 метр), Ирен ярында 1955 елның февралендә барлыкка килгән Янапай карст чокыры (тирәнлеге - 14 метр) бар.
Урамнары
үзгәртүУрамнары[8]:
- Елга арты;
- Ирен;
- Механизаторлар;
- Яшьләр;
- Партизаннар;
- Совет;
- Мәктәп.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 ОКТМО
- ↑ ВПН-2010. Численность и размещение населения Пермского края
- ↑ Ирень // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
- ↑ 4,0 4,1 Материалы по истории деревень пермских татар (по полевым данным, собранным Ю.Г. Мухаметшиным) из книги «Пермские татары”. Академия наук СССР, Казанский филиал. Казань, 1983. 163 с.
- ↑ 5,0 5,1 Н. К. Чупин, Географический и статистический словарь Пермской губернии, том I, стр. 43 — 44, 1873.
- ↑ Н. К. Чупин, Географический и статистический словарь Пермской губернии, — Пермь: Типография Поповой, 1873; том I, стр. 136.
- ↑ Сайт Енапаевское сельское поселение..
- ↑ Список улиц села Енапаево.
Әдәбият
үзгәртү- Н. К. Чупин, Географический и статистический словарь Пермской губернии, том I, стр. 43 — 44, 1873.
- Шумилов Е. Н., Твоя малая родина: Краткий историко-топонимический справочник. 4-е изд., испр. и доп. Пермь, 2005. 111 с.; История в именах: к 430-летию с. Енапаево // Вперед. 1996. 27 марта, 3 апр.