Wikipedia

Юпитер иярченнәре

Юпитер иярченнәре — Юпитер планетасының табигый иярченнәре. Бүгенгесе көнгә галимнәргә планетаның 63 иярчене мәгълүм; Кояш системасы планеталары арасында бу иң зур күрсәткеч. Моннан тыш, Юпитерның боҗралар системасы да бар.

Юпитерның Галилей иярченнәре. Юпитердан ераклашу тәртибендә сулдан уңга: Ио, Европа, Ганимед, Каллисто
Юпитер һәм аның иң зур дүрт иярчене телескоп аша (25 см)

Басылып чыккан хезмәтләрдә иярченнәрне шулай ук Юпитер айлары дип тә атыйлар.

1610 елда Галилео Галилей, Юпитерны телескоп аша күзәткән вакытта, иң зур дүрт иярченне — Ио, Европа, Ганимед һәм Каллистоны ача. Аларны хәзер «Галилей иярченнәре» дип атыйлар. Алар якты һәм планетадан шактый ерак орбиталар буенча әйләнәләр, шуңа күрә аларны кыр бинокле аша да күрергә була. Ачышта беренчелекне шулай ук соңрак иярченнәргә грек мифларындагы исемнәрене бирүче алман астрономы Симон Мариус та дәгъвалаган.

Юпитер системасын җир өстеннән күзәтүләр сәбәпле, 1970 еллар ахырында 13 иярчен мәгълүм була. 1979 елда «Вояҗер-1» галәми аппараты, Юпитер тирәсендә очып үтү вакытында, тагын өч иярченне таба.

1999 елдан башлап, яңа буын җир өсте телескоплары аша Юпитерның тагын 47 иярчене ачыла, аларның күпчелеге 2–4 км диаметрлы.

Номер Исем
 Сурәт Зурлык (км) Масса (кг) Зур ярымкүчәр
(км)(3) 		Йолдыз елы
(көн)(3)(4) 		Авышлык (°)(5) Эксцентриситет Ачу елы Төркем
1 XVI Метида
60×40×34 ~3,6×1016 127 690(1) +7h 4m 29s(2) 0,06° 0,00002 1980 Амальтея
2 XV Адрастея
20×16×14 ~2×1015 128 690(1) +7h 9m 30s(2) 0,03° 0,0015 1979
3 V Амальтея
250×146×128 2,08×1018 181 366(1) +11h 57m 22,67s(2) 0,374° 0,0032 1892
4 XIV Фива
116×98×84 ~4,3E×1017 221 889(1) +16h 11m 17s(2) 1,076° 0,0175 1980
5 I Ио
3660,0×3637,4×3630,6 8,9×1022 421 700(1) +1,769137786(2) 0,050° 0,0041 1610 Галилей иярченнәре
6 II Европа
3121,6 4,8×1022 671 034(1) +3,551181041(2) 0,471° 0,0094 1610
7 III Ганимед
5262,4 1,5E×1023 1 070 412(1) +7,15455296(2) 0,204° 0,0011 1610
8 IV Каллисто
4820,6 1,1×1023 1 882 709(1) +16,6890184(2) 0,205° 0,0074 1610
9 XVIII Фемисто 8 6,9×1014 7 393 216 +129,87 45,762° 0,2115 1975/2000 Фемисто
10 XIII Леда 10 1,1×1016 11 187 781 +241,75 27,562° 0,1673 1974 Гималия
11 VI Гималия 170 6,7×1018 11 451 971 +250,37 30,486° 0,1513 1904
12 X Лиситея 36 6,3×1016 11 740 560 +259,89 27,006° 0,1322 1938
13 VII Элара 86 8,7×1017 11 778 034 +261,14 29,691° 0,1948 1905
14 S/2000 J 11 4 9,0×1013 12 570 424 +287,93 27,584° 0,2058 2001
15 XLVI Карпо 3 4,5×1013 17 144 873 +458,62 56,001° 0,2735 2003 Карпо
16 S/2003 J 12 1 1,5×1012 17 739 539 −482,69 142,680° 0,4449 2003 ?
17 XXXIV Эвпорие 2 1,5×1013 19 088 434 −538,78 144,694° 0,0960 2002 Ананке
18 S/2003 J 3 2 1,5×1013 19 621 780 −561,52 146,363° 0,2507 2003
19 S/2003 J 18 2 1,5×1013 19 812 577 −569,73 147,401° 0,1569 2003
20 XLII Тельксиное 2 1,5×1013 20 453 753 −597,61 151,292° 0,2684 2004
21 XXXIII Эванте 3 4,5×1013 20 464 854 −598,09 143,409° 0,2000 2002
22 XLV Гелике 4 9,0×1013 20 540 266 −601,40 154,586° 0,1374 2003
23 XXXV Ортозие 2 1,5×1013 20 567 971 −602,62 142,366° 0,2433 2002
24 XXIV Иокасте 5 1,9×1014 20 722 566 −609,43 147,248° 0,2874 2001
25 S/2003 J 16 2 1,5×1013 20 743 779 −610,36 150,769° 0,3184 2003
26 XXVII Праксидике 7 4,3×1014 20 823 948 −613,90 144,205° 0,1840 2001
27 XXII Гарпалике 4 1,2×1014 21 063 814 −624,54 147,223° 0,2440 2001
28 XL Мнеме 2 1,5×1013 21 129 786 −627,48 149,732° 0,3169 2003
29 XXX Гермиппе 4 9,0×1013 21 182 086 −629,81 151,242° 0,2290 2002 Ананке?
30 XXIX Тионе 4 9,0×1013 21 405 570 −639,80 147,276° 0,2525 2002 Ананке
31 XII Ананке 28 3,0×1016 21 454 952 −642,02 151,564° 0,3445 1951
32 S/2003 J 17 2 1,5×1013 22 134 306 −672,75 162,490° 0,2379 2003 Карме
33 XXXI Этне 3 4,5×1013 22 285 161 −679,64 165,562° 0,3927 2002
34 XXXVII Кале 2 1,5×1013 22 409 207 −685,32 165,378° 0,2011 2002
35 XX Тайгете 5 1,6×1014 22 438 648 −686,67 164,890° 0,3678 2001
36 S/2003 J 19 2 1,5×1013 22 709 061 −699,12 164,727° 0,1961 2003
37 XXI Халдене 4 7,5×1013 22 713 444 −699,33 167,070° 0,2916 2001
38 S/2003 J 15 2 1,5×1013 22 720 999 −699,68 141,812° 0,0932 2003 Ананке?
39 S/2003 J 10 2 1,5×1013 22 730 813 −700,13 163,813° 0,3438 2003 Карме?
40 S/2003 J 23 2 1,5×1013 22 739 654 −700,54 148,849° 0,3930 2004 Пасифе
41 XXV Эриноме 3 4,5×1013 22 986 266 −711,96 163,737° 0,2552 2001 Карме
42 XLI Аойде 4 9,0×1013 23 044 175 −714,66 160,482° 0,6011 2003 Пасифе
43 XLIV Каллихоре 2 1,5×1013 23 111 823 −717,81 164,605° 0,2041 2003 Карме?
44 XXIII Калике 5 1,9×1014 23 180 773 −721,02 165,505° 0,2139 2001 Карме
45 XI Карме 46 1,3×1017 23 197 992 −721,82 165,047° 0,2342 1938
46 XVII Каллирое 9 8,7×1014 23 214 986 −722,62 139,849° 0,2582 2000 Пасифе
47 XXXII Эвридоме 3 4,5×1013 23 230 858 −723,36 149,324° 0,3769 2002 Пасифе?
48 XXXVIII Пазите 2 1,5×1013 23 307 318 −726,93 165,759° 0,3288 2002 Карме
49 XLVIII Киллене 2 1,5×1013 23 396 269 −731,10 140,148° 0,4115 2003 Пасифе
50 XLVII Эвкеладе 4 9,0×1013 23 483 694 −735,20 163,996° 0,2828 2003 Карме
51 S/2003 J 4 2 1,5×1013 23 570 790 −739,29 147,175° 0,3003 2003 Пасифе
52 VIII Пасифе 60 3,0×1017 23 609 042 −741,09 141,803° 0,3743 1908
53 XXXIX Гегемоне 3 4,5×1013 23 702 511 −745,50 152,506° 0,4077 2003
54 XLIII Архе 3 4,5×1013 23 717 051 −746,19 164,587° 0,1492 2002 Карме
55 XXVI Исоное 4 7,5×1013 23 800 647 −750,13 165,127° 0,1775 2001
56 S/2003 J 9 1 1,5×1012 23 857 808 −752,84 164,980° 0,2761 2003
57 S/2003 J 5 4 9,0×1013 23 973 926 −758,34 165,549° 0,3070 2003
58 IX Синопе 38 7,5×1016 24 057 865 −762,33 153,778° 0,2750 1914 Пасифе
59 XXXVI Спонде 2 1,5×1013 24 252 627 −771,60 154,372° 0,4431 2002
60 XXVIII Автоное 4 9,0×1013 24 264 445 −772,17 151,058° 0,3690 2002
61 XLIX Коре 2 1,5×1013 23 345 093 −776,02 137,371° 0,1951 2003
62 XIX Мегаклите 5 2,1×1014 24 687 239 −792,44 150,398° 0,3077 2001
63 S/2003 J 2 2 1,5×1013 30 290 846 −1077,02 153,521° 0,1882 2003 ?


Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Юпитер_иярченнәре&oldid=3819155