Wikipedia

Eliza Ottesen-Yensen

Norvegiä-Şvetsiä seks-mäğrifätçese, jurnalistı häm anarxist agitatorı
(Элиза Оттесен-Йенсен битеннән юнәлтелде)

Eliza Ottesen-Yensen (norv. Elise Ottesen-Jensen; 1886 yılnıñ 2 ğinwarı, Norvegiä, Höyland[nn] — 1973 yılnıñ 4 sentäbre, Şvetsiä, Stokholm[en], Kungsholm[sv]), şulay uq Ottar bularaq ta bilgele — Norvegiä-Şvetsiä seks-mäğrifätçese[en], jurnalistı häm anarxist agitatorı. Anıñ töp missiäse xatın-qızlarnıñ üz tänen häm seksuallegen añlaw xoquqı öçen köräş bulğan. Ul Şvetsiä eşçeläreneñ üzäk oyışması[en] dip atalğan anarxo-sindikalist[en] berlege äğzası bulğan[1]. Anıñ şäkertläre anı xatın-qızlar xoquqları häm feminizm ölkäsendä pioner dip sanıy.

Eliza Ottesen-Yensen
norv. Elise Ottesen-Jensen
Tuu datası

2 ğinwar 1886

Tuu urını

Norvegiä, Höyland[nn]

Ülem datası

4 sentäber 1973 (87 yäş)

Ülem urını

Şvetsiä, Stokholm[en], Kungsholm[sv]

İl

Норвегия байрагы Norvegiä
Швеция байрагы Şvetsiä

Eşçänlek töre

jurnalist

Cefet

Albert Yensen[sv]

Biografiäse

үзгәртү

Vikariynıñ[en] qızı. Norvegiäneñ Rugalann[en] fülkesendä Höyland munitsipalitetında (1965 yılda Sannes kommunası sostavına kergän) tuğan. İmmanuil Ottesen häm Karen Arsell Essendropnıñ unsigez balasınıñ uncidençese bulğan, häm ul waqıtta Norvegiädä qabul itelgänçä, aña ber yıl elek sabıy çağında ülgän apası xörmätenä Eliza isemen alğan[2][3]. Ottar iseme anıñ jurnalist psevdonimı bulğan häm anıñ familiäseneñ abbreviaturası bulıp torğan, şulay uq Norvegiä vikingları yulbaşçısı Holugalandtan Ottarğa[en] sıltama bulıp torğan[4].

Soñraq ğailä atası anıñ keçe señlese Magnhildnı Daniägä tudırğa cibärgän, ul räsmi räweştä baladan baş tarta alsın öçen. Magnhildnıñ üzenä kömän häm bala tabu turında berni dä äytmägännär, häm tuğız ay däwamında ul anıñ aşqazanı yırtılır dip qurıqqan. Berazdan ul, qaldırırğa turı kilgän balasın sağınıp, üz-üzenä qul salğan. Monıñ öçen Ottar ätisen ğafu itä almağan, häm señleseneñ yazmışı anıñ xatın-qızlar xoquqları öçen köräşkä birelgänlegeneñ köçle etärgeç köçe bulğan[5].

Ottar dantist bulırğa xıyallanğan, läkin ul uqığan urta mäktäpneñ ximiä laboratoriäsendä şartlaw anıñ barmaqların imgätkän, anı teş tabibı karyerasın däwam itü mömkinlegennän mäxrüm itkän[6]. Monıñ urınına ul gäcitedä eşli başlağan häm waqıt uzu belän jurnalist bulğan. Ul härwaqıt ätiseneñ wäğäzlären şik astına quyğan häm üzen xristian tügel digän näticägä irtä kilgän. Häm şul momentta ul sotsialistlarğa qarata üzeneñ simpatiäsen tapqan[5].

Ul eşçe sıynıftan xatın-qızlarnı oyıştırırğa berniçä tapqır omtılğan. Ämmä tizdän alar añardan seksual’ sorawlarda kiñäş sorıy başlağannar[5].

1914 yılda Berençe bötendönya suğışı başlanğaç, Ottar Şvetsiä anarxo-sindikalistı häm tınıçlıq öçen köräşçese Albert Yensen belän tanışqan häm duslaşqan. 1931 yılda alar öyläneşkännär häm Eliza Ottesen familiäsen Ottesen-Yensenğa almaşqan. Albert Yensennı Norvegiädän sörgäç, ul anıñ belän bergä Daniägä kitkän. Anda alarnıñ urtaq balası tuğan, ul tuğannan soñ ozaq ta ütmi ülgän[5].

Ottar häm Albert Şvetsiägä küçkännär, anda ul diafragmadan[en] faydalanırğa öyrätkän tabib belän tanışqan. Soñraq Eliza il buyınça üzeneñ berençe turına kitkän. Ul Skonedan[en] Norrlandqa[en] barğan, eşçe sıynıftan xatın-qızlarnı kömännän niçek qaçarğa öyrätkän. Ul xatın-qızlarnıñ seksual’ räxät alu xoquqı, tüläwsez abort, geylar xoquqları öçen häm başqa bik küp närsälär öçen agitatsiälägän. Anıñ eşlägän eşläre qanunsız bulğan häm aña qırıs cäzalar yanağan[5].

1920-yıllarda Ottar regulär räweştä «Arbetaren» atnalıq gäcite öçen yazğan, anda feminizm mäs’älälärenä bağışlanğan üz kolonkasın alıp barğan. Basmanıñ başqa möxärrirläre belän qarşılıqlardan soñ 1925 yılda ul üzeneñ «Vi kvinnor» gäciten oyıştırğan. Ämmä gäcit ozaq yäşämägän. Berniçä yıldan soñ ul şulay uq «Brand» anarxistik basması öçen yazğan[5][7].

1933 yılda Ottar berniçä radikal’ tabib häm hönäri berleklär[en] wäkilläre belän bergä Şvetsiä seksual’ ağartu assotsiatsiäsenä (şved. Riksförbundet för sexuell upplysning, RFSU) nigez salğan[8][9]. Ul anıñ berençe prezidentı bulğan häm bu postnı 1956 yılğa qädär bilägän[10]. 1953 yıldan başlap Ottesen-Yensen şulay uq Planlaştırılğan ata-analıq xalıqara federatsiäsenä (IPPF) nigez saluçılarnıñ berse bulğan[9][11]. Oyışma Eliza Ottesen-Yensen xörmätenä «Ottar» dip atalğan gäcit bastırğan. Elegräk gäcit «Seksual’ ağartu assotsiatsiäse beldermäse» isemen yörtkän[12], läkin 2001 yılda «Ottar» iseme alğan. Ottar iseme şulay uq 2006 yılda räsmi räweştä nigezlängän «Kvinnegruppa Ottar» Norvegiä feminist törkeme atamasında qullanılğan[13].

İskärmälär

үзгәртү
  1. ↑ Britta Gröndahl (2007-02-09). "SAC Syndikalisterna: Elise Ottesen-Jensen". әлеге чыганактан 2007-02-09 архивланды. 2024-10-12 тикшерелгән.
  2. ↑ Jensen, Lill-Ann (2009-02-13). "Elise Ottesen-Jensen".
  3. ↑ Linder, Doris H. Seksualpolitikk og kvinnekamp : historien om Elise Ottesen-Jensen. — Tiden, Oslo, 1996. — С. 12.
  4. ↑ Harbo, Hilde (2015-03-07). "Elise Ottesen-Jensen kjempet på barrikadene for den forbudte prevensjonsopplysningen".
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Cindy Larsen (2001-03-05). "Yelah.net – Om Elise Ottesen-Jensen". әлеге чыганактан 2007-09-27 архивланды. 2024-10-12 тикшерелгән.
  6. ↑ Bengt Hemlin (2007-02-16). "Elise Ottesen-Jensen".
  7. ↑ Hjördis Levin (2007-03-01). "Elise Ottesen-Jensen". әлеге чыганактан 2007-09-29 архивланды. 2024-10-12 тикшерелгән.
  8. ↑ "The Swedish Association for Sexuality Education: Our history" (2007-03-01). әлеге чыганактан 2007-09-27 архивланды. 2024-10-12 тикшерелгән.
  9. ↑ 9,0 9,1 Boethius, Carl Gustaf. Sex Education in Swedish Schools: The Facts and the Fiction. — 1985.
  10. ↑ Per Magnus Johansson (2003). "Sweden and Psychoanalysis".
  11. ↑ Lena Lennerhed (2001-01-10). "Histsex archives, January 2001". әлеге чыганактан 2006-12-23 архивланды. 2024-10-12 тикшерелгән.
  12. ↑ "Riksförbundet för sexuell upplysning: Om tidningen Ottar" (2006-10-07). әлеге чыганактан 2006-10-07 архивланды. 2024-10-12 тикшерелгән.
  13. ↑ Lønnå, Elisabeth. "Kvinnegruppa Ottar". 2016-12-30.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Eliza_Ottesen-Yensen&oldid=4402573