Хаим Лившиц

Хаим Моисеевич Лившиц (идиш. חײם ליװשיץ, белар. Хаім Майсеевіч Лі́ўшыц; 1912 елның 10 (23) октябре, Витебск, Россия империясе — 1994 елның 4 сентябре, Чикаго, АКШ) — беларус совет рәссамы, педагог, Рәссамнар берлеге әгъзасы, 1946 елдан башлап, Беларус дәүләт театр-сәнгать институтының рәсем сәнгате кафедрасы доценты (1968—1979).

Хаим Лившиц
Туган	23 октябрь 1912(1912-10-23) Витебск, Россия империясе
Үлгән	4 сентябрь 1994(1994-09-04) (81 яшь) Чикаго
Күмү урыны	Чикаго
Ватандашлыгы	Беларусь
Әлма-матер	Витебское художественное училище[d] һәм И. Е. Репин исемендәге Санкт-Петербург сынлы сәнгать, скульптура һәм архитектура институты[d]
Һөнәре	рәссам, педагог
Эш бирүче	Белорусская государственная академия искусств[d]

Ул, нигездә, сюжет-тематик картиналар авторы һәм портрет остасы буларак билгеле, шулай ук пейзажлар һәм натюрмортлар да иҗат иткән. Хезмәтләре Беларусь Республикасының Милли сәнгать музеенда, Беларусия Рәссамнар берлеге фондында, Янка Купала Дәүләт әдәби музеенда, Беларусиядә һәм чит илләрдә шәхси җыелышларда саклана.

Тормыш юлы

Хаим Лившиц 1912 елның 10 (23) октябрендә Витебскта (хәзерге Витебск өлкәсе, Беларусия) күп балалы яһүд гаиләсендә туа. Әтисе крахмал-патока җитештерү белән шөгыльләнгән. Аларның йорты Кече Покровская урамында урнашкан, анда берничә йорттан Марк Шагал яшәгән. Лившиц сүзләренчә, аларга еш кына рәссам Виктор Меклер килгән, ул Хаимның рәсемнәрен Марк Шагалга күрсәткән.

Уку

Рәсем ясау белән мавыгу Лившицны Витебск сәнгать техникумына китерә, анда 1927 елдан 1930 елга кадәр аның укытучылары В. Я. Хрусталёв, М. Г. Эндэ, Ф. А. Фогт булган. Ул шулай ук Юдель Пэнда укый.

1930 елда, үзен рәсем сәнгатенә багышларга карар итеп, Лившиц Ленинградка килә һәм шәһәрнең сәнгать тормышына актив кушыла. Ул аналитик сәнгать мәктәбенә нигез салучы Павел Филонов студиясенә йөри, бу аның киләчәгенә җитди йогынты ясый.

1932 елда Лившиц И. Е. Репин исемендәге Ленинград рәсем сәнгате, скульптура һәм архитектура институтына укырга керә. Анда А. Карёв, А. И. Савинов, С. Абугов, И. И. Бродский, Р. Р. Фрэнц, К. Ф. Юонда шөгыльләнә. Аның белән бергә рәссамнар Ю. М. Непринцев, А. И. Лактионов, Т. Ксенофонтов, П. Сидоров, Д. Альховский укыйлар.

1938 елда Хаим Лифшиц институтны тәмамлый, аның диплом эше җитәкчесе Б. В. Иогансон була. Рәссамның беренче җитди хезмәте булган «Сөт фермасында» диплом картинасы рәсем сәнгате факультетын тәмамлаучыларның иң яхшы эшләреннән берсе буларак билгеләп үтелгән. 1939 елда «Сөт фермасында» картинасы Мәскәүдә ВЛКСМның 20 еллыгына багышланган Яшь Рәссамнарның Бөтенсоюз Күргәзмәсендә тәкъдим ителә. Шул ук елны Лившиц «I нче Бөтенбеларусия советлар съездында Я. М. Свердлов чыгышы» картинасына дәүләт заказы ала. Картина өчен материал җыю барышында ул Я. М. Свердловның кызы белән очраша. Картина кыска гына вакыт эчендә төгәлләнгән һәм 1940 елда Минскта Республика сәнгать күргәзмәсендә күрсәтелә.

Сугыш чоры

«Сөт фермасында» диплом картинасы һәм «I нче Бөтенбеларусия советлар съездында Я. М. Свердлов чыгышы» картинасы сакланмаган, чөнки алар Минскта фашист оккупациясе чорында булган (1941—1944). 1943 елда Лившиц гамәлдәге армиягә алына. Ул Маньчжур компаниясендә Көнчыгыш фронтта катнаша. 1946 елда, демобилизациядән соң, ул Ленинградка әйләнеп кайта.

Минскка күчү

Күпмедер вакыттан соң, Иван Ахремчик, Заир Азгур һәм Алексей Глебов дуслары чакыруы буенча, Минскка килә. 1947 елдан Лившиц сәнгать училищесында укыта башлый.

1948 елда Хаим Лившиц «I нче Бөтенбеларусия советлар съездында Я. М. Свердлов чыгышы» картинасының яңа вариантын иҗат итә. Соңрак, рәссамның иҗаты турындагы язмаларында танылган беларус сәнгате белгече И. Б. Элентух хезмәт «Лившиц иҗат биографиясендә генә түгел, ә бәлки бөтен беларус сюжет-тематик рәсемендә дә билгеле бер чор» булуын язган.

1955 елдан 1979 елга кадәр Хаим Лившиц Беларус театр-сәнгать институтында укыта, 1968 елда доцент исемен ала.

Эмиграция

1991 елда Хаим Лившиц хатыны белән АКШка күчеп китә, анда аларның улы яшәгән. Чикаго читендә рәссам Минсктагы геттога багышланган «Минскта дога» полотносы өстендә эшне тәмамлый. Картинаның идеясе һәм беренче эскизлары 1943 елда билгеләнгән. Өч ел дәвамында (1991—1994) рәссам Минск геттосының элеккеге тоткыннары белән очрашып, бик күп әзерлек рәсемнәре һәм эскизлар ясый. Беренче тапкыр «Минскта дога» картинасы 1994 елның мартында, рәссамның исән чактагы соңгы күргәзмәләренең берсендә күрсәтелә.

Хаим Лившиц 1994 елның 4 сентябрендә вафат була. Чикаго янындагы Shalom Memorial Park зиратында җирләнгән.

Иҗат

Хаим Лившиц Минста узган төп республика күргәзмәләрендә, шулай ук Мәскәүдә һәм Литвада беларус рәссамнарының эшләре күргәзмәсендә актив катнаша. 1964 елда Беларус Сәнгать музеенда Х. Лившицның эшләреннән ретроспектив күргәзмә, ә 1975 елда Минск Сәнгать сараенда юбилей шәхси күргәзмә оештырыла. «Тонкосукон комбинатының аппарат цехы» (1950), «Эштән соң» (1956), «Янка Купала һәм Печищеда Кузьма Чорный, 1942», (1963) һәм башка бик күп хезмәтләр Беларусь Республикасы Милли сәнгать музее җыелмасында урнашкан.

Чыганаклар

• Энцыклапедзія літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-і т. Т. 3. Карчма — Найгрыш / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 751с. — 9500 экз.
• "ФИЛОНОВ художник исследователь учитель". Москва, 2006 год (стр.314-316) ISBN 5-91002-008-0
• журнал «Искусство», 1939 год, номер 1. статья Д. Моор
• Израиль Борисович Элентух, искусствовед: неопубликованная рукопись к 70тилетию художника, 1982 год
• "Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь. Мастацтва 1920—1950-х гадоў". Беларусь, 2006 ISBN 985-01-0664-6
• Каталог “Выстаўка Твораў мастака Х. М. Ліўшыца” Выдавецтва “Полымя” Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў Беларускай ССР па друку. Мінск 1964
• Каталог “Выстаўка Твораў мастака Х. М. Ліўшыца” Выдавецтва “БЕЛАРУСЬ” Дзяржаўнага камітэта Савета Міністраў Беларускай ССР па справах выдавецтваў, паліграфіі і кніжнага гандлю. Мінск 1975